Mavi Kalem Derneği / www.mavikalem.org
“Şekerden tekstile kadar pek çok kaçak ve riskli malzeme ile çalışan atölyelerde kız çocukları ve kadınlar tehlikeli koşullarda çok düşük bedellerle çalışmaktadır. Yine kız çocuklar ve genç kızlar küçük kardeşlerinin bakım sorumluluğunu erken yaşlarda üstlenmek durumunda kalabilmektedirler. Genç erkekler için ise gelir getirici işler arasında yasadışı çeteler ile çalışmak seçeneklerden biridir… “
Sivil Toplum için Destek Vakfı, Kurumsal Program dahilinde ilk hibe desteğini Mavi Kalem Derneği’ne veriyor. Mavi Kalem Derneği’ni ve çalışmalarını daha yakından tanımak için aşağıdaki röportajı okuyabilirsiniz.
Sivil Toplum için Destek Vakfı (DV): Mavi Kalem ne zaman kuruldu? Genel olarak Mavi Kalem’in etki alanından ve çalışmalarından bahseder misiniz?
Mavi Kalem (MK): Mavi Kalem, 2000 yılında kurulmuş bir STK’dır. 15 yıldır esas olarak kadın ve çocukları hedef alan projeler yürütmektedir. Mavi Kalem’ in çalışma alanları çocuk eğitiminin desteklenmesi, kadın sağlığı ve kadın sağlık hakları ile afet ve acil durumlarda çalışma standartlarının geliştirilmesi ve yaygınlaştırılmasıdır. Hedef gruplarımız ise öncelikli olarak çocuklar ve kadınlardır.
Mavi Kalem, Fener- Balat (Fatih-İstanbul) semtlerinde Anadolu’dan değişik nedenlerle İstanbul’a göç eden ailelerin çocuklarının eğitimlerini sürdürmesini ve eğitim başarılarını desteklemeyi hedefleyen bir çocuk programını 2002 yılından itibaren yürütmektedir. Fener – Balat Anadolu’nun farklı yerlerinden göç almasının yanı sıra son 2 yıldır Suriyeli mültecilerin İstanbul’daki yerleşim alanlarından biri olmuştur.
Semtteki çocuklar yoksul ailelerden ve farklı coğrafi ve/veya kültürel kimliklerden gelmektedir. Kimlik farkları sosyal ve siyasal ortamın çocukların dünyasına yansıması olarak aralarında ayrımcılığa, çatışmalara, gruplaşmalara neden olup iletişimde zorlaştırıcı rol oynayabilmektedir. Okulda, sosyal alanda, komşuluk ilişkilerinde ayrımcılık davranışlarına açıkça tanık olmak mümkündür.
Çocuklar için sosyalleşme alanları eğer okula devam ediyorsa okul, sokak, din eğitimi veren kurslar ve gruplar, genç erkekler için erkek kahveleri ve kızlar için ise anneleri ile komşu ortamları ile çok sayıdaki kayıt dışı “merdiven altı” üretim atölyeleridir. Şekerden tekstile kadar pek çok kaçak ve riskli malzeme ile çalışan atölyelerde kız çocukları ve kadınlar tehlikeli koşullarda çok düşük bedellerle çalışmaktadır. Yine kız çocuklar ve genç kızlar küçük kardeşlerinin bakım sorumluluğunu erken yaşlarda üstlenmek durumunda kalabilmektedirler. Genç erkekler için ise gelir getirici işler arasında yasadışı çeteler ile çalışmak seçeneklerden biridir.
Madde kullanımı (sigara ve diğer bağımlılık yapan maddeler) çok erken yaşta çocukların hayatına girmektedir.
Başta şiddet olmak üzere taciz ve ensest yine çocukların karşılaşabildiği sorunlardandır.
Parçalanmış ve/veya ebeveynlerinden birinin cezaevinde olduğu ailelere rastlanmaktadır.
Tüm bu ortam çocukların ve gençlerin okul dışı kalması ile birleşince suça karışma riski artmaktadır. Kız çocuklarında ise erken evlilikler ve onun taşıdığı sağlık sorunları ile karşılaşmak bir diğer risk olarak karşımıza çıkmaktadır.
Çocuklar ve gençler okulda başarısız olduğunda ya da ailenin çocuk için okuldan beklentisi olmadığında gelir sağlayıcı işlere yönelmekte ve yönlendirilmektedir.
Kurum olarak çalışma anlayışımız; yararlanıcıların kendi tanımladıkları ihtiyaçları üzerinden projeler planlamaktır. Projelerin uygulama ve karar süreçlerinde yararlanıcılar dahil olarak çalışmaların gönüllü dayanışmanın teşvik edilmesiyle yürütülmesi sağlanmaktadır.
Mavi Kalem 2004 ve 2008 yıllarında semtte 250 ve 350 hane ile çocuk ve kadınlara yönelik ihtiyaç analizleri yaparak programlarını geliştirmiştir.
Semt ilköğretim okulu ile iletişim de kurularak çocukların, ailelerinin okuryazarlığı ve eğitim düzeyi düşük olduğundan eğitim konusunda destek alamadığı, okul başarısı düşen çocukların hem okul hem de aile tarafından eğitim dışına itildiği görüşmüştür.
Mavi Kalem çocuk programının ana hedefi çocukların okul başarısını arttırmak ve çocukları güçlendirmektir.
Mavi Kalem’in kuruluşundan itibaren kadınlara yönelik çalışmaları kadın sağlığı ve hakları ile kadınların aile içi şiddet, ayrımcılık, toplumsal cinsiyet eşitsizliği karşısında güçlendirilmesini hedeflemiştir.
Özellikle son 10 yıldır hızla artan kadına yönelik şiddet; muhafazakârlaşmanın etkisiyle kadınların sağlık hizmeti alırken artan çekinceleri, sağlıkta özelleştirme politikaları sonucu ücretsiz kadın sağlığı hizmetlerinin, gebelikten korunma ve kürtaj hizmetinin uygulamada büyük ölçüde ortadan kalkması; kürtaj karşıtı politik söylem ve kampanyaların olumsuz etkisi kadınların sağlık durumuna ve sağlık haklarına zarar vermiştir.
Her ne kadar kadınlar siyasete, ekonomiye, kadın hakları mücadelesine, akademik çalışmalara aktif olarak katılsa da kadını aileden bağımsız birey olarak görmeyen sağlık ve beden politikaları kadınların hak ve eşitlik mücadelelerini zayıflatmaktadır. Mavi Kalem çalışmalarında, kadınların bedenleri, sağlıkları ve beden ve sağlık hakları konusunda farkındalık oluşturularak ve bilgilendirilerek güçlendirilmesini misyon edinmiştir.
Mavi Kalem’in başlıca çalışmaları;
– 2000 de Düzce’de Marmara depreminden etkilenen nüfusa yönelik gezici sağlık hizmeti, kadın sağlığı, hakları ve dezavantajlı durumlarda sağlık ve hijyen konularında projeler, çocuklara psiko-sosyal destek aktiviteleri ve afet acil durumlarda uluslararası insani yardım standartlarının Türkiye’de afetlerden etkilenen gruplarla çalışan kuruluşlar arasında yaygınlaştırılmasını hedefleyen projeler uygulayarak çalışmalarımıza başladık.
– 2002 den itibaren İstanbul- Balat/Fener semtlerinde Anadolu’dan göç ederek gelen ailelerin çocuklarına okul başarılarını arttırmaya yönelik “eğitim desteği” programını başlattık. Farklı proje ve destekçilerle gelişerek 2015 Haziranına kadar program devam etmiştir. Bu çerçevede ilköğretim dönemindeki çocuklar için matematik, Türkçe, İngilizce gibi etüt dersleri; resim, el işleri, dans ve müzik gibi sanat ağırlıklı çalışmalar; bilgisayar, çocuk hakları atölyesi, gezi, piknik ve sokak etkinlikleri, psiko-sosyal destek çalışmaları gibi güçlendirme ve beceri geliştirme projeleri uygulanmıştır. Son 2 yıldır Suriyeli kadın ve çocuklardan küçük gruplara Türkçe konuşma ve kaynaştırma etkinlikleri yürütülmüştür.
– Yine 2002 den itibaren hem Fener/Balat semtlerinde hem de Türkiye genelinde kadınlara yönelik çalışmalar da yürütülmüştür. Sağlık hizmeti ve bilgilendirme/danışmanlık, şiddeti tanıma ve farkındalık geliştirme, kentte yaşama becerisi geliştirme ve sosyalleşme, kadın sağlığı ve sağlık hakları atölyeleri, psikoterapi desteği, kadın sağlığı toplantıları, kadın danışma noktası, el becerileri atölyeleri gibi projeler Fener/Balat semtlerinde uygulanmıştır.
– Ayrıca Van depremi sonrası Van’da Van Saray Kadın derneği ile “Depremzedelere Danışmanlık Birimi” kurulmuş, 2013 de İstanbul, Ankara; Diyarbakır ve İzmir’de yerel kadın kuruluşları ile işbirliği halinde Kadın Sağlığı Politikaları Forumları gerçekleştirilmiştir.
– Halen Fener/ Balat ve Sulukulede 14-18 yaş arası genç kızlara yönelik güçlendirme atölyeleri uygunlanmaktadır. Yine aynı semtlerde 12-14 yaş grubu risk altındaki çocukların okula devamını desteklemek amacıyla etüt ve destek atölyeleri projesi yeni başlamıştır.
DV: Bu yılki çalışmalarınızın, faaliyetlerinizin odak noktası nedir?
MK: Doğal ya da insan kaynaklı afetlerden etkilenerek iç veya dış göçle yer değiştiren gruplardaki kadın ve çocuklar çalışmalarımızda öncelikli gruplar olmuştur.
2016 yılı için çalışmalarımızda kadın ve genç kızları öncelikli gruplar olarak tanımladık. Bu nedenle 2016 daki projelerimiz öncelikle bu hedef gruplara yönelik olacaktır.
DV: Özellikle “finansal sürdürülebilirlik” açısından hibe desteğinin size nasıl bir katkı sağlayacağını düşünüyorsunuz?
MK: Mavi Kalem’in 2016 hedefleri doğrultusunda finansal sürdürülebilirliğin önemli bir yeri vardır. Mavi Kalem’in 15 yıldır yürüttüğü çalışmalar çerçevesinde genel olarak; çocuk eğitiminin desteklenmesi, kadın sağlığı ve kadın sağlık hakları ile afet ve acil durumlarda çalışma standartlarının geliştirilmesi ve yaygınlaştırılmasını içermektedir. Fener/Balat çevresinde sürekli değişen bir profil mevcutken, genel ihtiyaç alanları değişmemektedir.
Mavi Kalem’in finansal sürdürülebilirliğinin sağlanmasına dair başlıca konusu proje bazlı kaynaklara ulaşarak çalışmalarını yürüttüğü için çalışanlarını kalıcı ve uzun süreli istihdam edememesidir. Bu nedenle Sivil Toplum için Destek Vakfı’nın oluşturduğu hibeden yararlanıyor olmak bizim için büyük bir fırsattır. Bu fırsatla hibe desteği süresince bir çalışanımızın bir yıldan daha uzun istihdam edilmesini sağlayarak çalışmaların sürdürülebilirliğini ve yeni kaynaklara erişimin daha çok kişiyle yürütülerek birkaç yıl için mali olası kaynaklarını kesinleştirilmesini destekleyecektir. Yanı sıra proje fonlarından çoğunlukla karşılayamadığımız genel giderlerimize bu hibeden destek alıyor olmamız da finansal sürdürülebilirliği sağlamamızı kolaylaştıracaktır.
DV: Metropollerde, mahalle temelli olan ve çalışmalarını uzun süredir devam ettirebilen STK sayısı çok fazla değil. Genel hatlarıyla, bu alanda yaşadığınız zorluklar ve edindiğiniz deneyimler nelerdir?
MK: Fener-Balat bölgesi İstanbul’un en eski yerleşimlerinden biridir. Türklerin, Kürtlerin, Romanların ve az sayıda Rum ve Ermenilerin, Suriye’deki savaşla birlikte Suriyelilerin de yaşadığı bir semt olmuştur. Etnik, dinsel ve kültürel farklılıklar, içe kapalı yaşamlar, yoksulluk ve muhafazakârlık, şiddet ve ayrımcılık; uyum sorunları, yaygın uyuşturu kullanımı, kendine güvensizlik, eğitimden uzaklaşma, riskli para kazanma yollarına yönelme gibi durumları beraberinde getiriyor. Bu gibi durumlarda çocuklar ve kadınlar dezavantajlı gruplar arasında yer alıyor.
Yerinde etme ve yerinden edilme gibi sosyal sebeplerden dolayı mahalle profili her sene değişmektedir. Değişen mahalle yapısı projelerde yaşanan iletişim ve uyum problemleri Mavi Kalem’i sürekli yeni stratejiler geliştiren, yenilikçi ve vizyoner bir kurum haline getirmiştir.
Mavi Kalem kuruluşundan itibaren Fener-Balat çevresindeki mahalle sakinleri ile kurduğu ilişkiler sayesinde karşılıklı güven ve paylaşım alanı yaratmıştır. Mahalle sakinlerinin ihtiyaç alanlarını doğru bir şekilde analiz ederek, yararlanıcıların kendi tanımladıkları ihtiyaçları üzerinden projeler planlanmıştır. Projelerin uygulama ve karar süreçlerinde yararlanıcılar da dahil edilmiştir. Çalışmalarımızda gönüllü katılım ve gönüllü dayanışmanın teşvik edilmesi temel çalışma prensiplerimizden olmuştur.
Yıllar içerisinde Mavi Kalem’in çalışma anlayışının bir model olarak benimsenmesi hedeflerimizden biridir. Uluslar arası temel insani yardım standartları ve insani yardım prensiplerini benimseyerek kurumsal davranış kurallarımızı oluşturup çalışma anlayışımızı güçlendirdik. Bu perspektifimizin gönüllü çalışma anlayışının katkısıyla ortaklık ve işbirliği geliştirdiğimiz kurumlara örnek oluşturmasını hayal ediyoruz.
Fener/ Balat, Sulukule ve Heybeliada-Büyükada’da 14-18 yaş arası genç kızlara yönelik güçlendirme atölyeleri uygulanmaktadır.
Yine Fener/Balat ve Sulukule semtlerinde 12-14 yaş grubu risk altındaki cocukların okula devamını desteklemek amacıyla etüt ve destek atölyeleri projesi yeni başlamıştır.
Afet ve Acil Durum Çalışmalarında Kadın Hakları ve Sorunu Çalıştayı’nı 16-17 Nisan tarihlerinde Sivil Düşün’ün desteği ile düzenleyeceğiz.
Mavi Kalem, Türkiye’de ve uluslararası alanda çalışma konuları ile bağlantılı ağların üyesidir.
– Türkiye’de SİTAP(Sivil Toplum Afet Platformunun) 3 kurucu kuruluşundan biridir.
– Kreş Haktır Platformu, Kürtaj haktır platformu katılımcısıdır.
– Uluslarası ağlardan OBOS (Our Bodies Ourselves) Global Network üyesidir.
– Sphere İnsani Yardım Standartları ağının Türkiye bağlantı noktası,
– İNEE (Inter-Agency Network for Education in Emergencies) ve CHS (Core Humanitarian Standarts) Alliance’ın Türkiye’den tek katılımcısı ve üyesidir.
– Global Güneyli Sivil Toplum Kuruluşları Ağı’nın üyesidir.
– Avrupa Birliği Gençlik Programlarında 2007 den beri gönüllü gençlerin yurt dışına gidişine destek verir ve ev sahipliği yapar.
– Yurt içinden ve dışından üniversitelerden stajyer alır.
DV: Sivil Toplum için Destek Vakfı’ndan aldığınız hibe desteğini nasıl kullanmayı planlıyorsunuz?
MK: Mavi Kalem çalışmalarını sınırlı bağışlar, proje fonları ve gönüllülük ile 15 yıldır yürütmüştür.
2016 yılında Mavi Kalem, yeniden yapılanma sürecinde olup kurumsallaşmayı hedeflenmektedir.
Sivil Toplum için Destek Vakfı’ndan alınan hibe desteği ile Mavi Kalem’in insan kaynaklarını daha etkin kullanacağı bir süreç hedefliyoruz. Böylece kurumsal temel giderlerimize dair aldığımız destekle uzun süreli profesyonel istihdamı ve kurumun kira giderinin bir kısmını karşılanması kurumsal olarak yeni kaynaklara ulaşılabilirliğimize önemli bir katkı oluşturacaktır. Bu etkenle kurumun tanıtımı ve yeni kaynaklara erişimin sağlanması için alt yapının güçlenmesi açısından büyük bir katkı sağlayacaktır.
Böylelikle hibe aldığımız süre sonunda Mavi Kalem’in finans olarak da temel giderlerinin sürekliliğini sağlayabilir ve proje ön çalışmalarını yapabilir durumda olmasını, bağışçı ve kaynaklarla daha etkin iletişimi ve daha interaktif tanıtım perspektifi geliştirmiş olmasını hedefliyoruz.
Son Yorumlar