Acil Destek Fonu

Ocak 2020’de Elazığ, Malatya ve çevre illeri etkileyen depremin ardından Turkey Mozaik Foundation’ın finansal desteğiyle hayata geçirdiğimiz Elazığ Depremi Acil Destek Fonu kapsamında hibe desteği sağladığımız İhtiyaç Haritası, Elazığ Sosyal Pazaryeri Pilot Uygulaması projesini tamamladı. İhtiyaç Haritası, hibe desteğimizle Elazığ’da depremden etkilenen kişilerin ihtiyaçlarının yerel işletmelerden karşılanarak depremden etkilenen yerel ekonomiye katkı sağlanması amacıyla  geliştirdiğiSosyal Pazaryeri’nin pilot uygulamasını hayata geçirdi.İhtiyaç Haritası, bu süreçte edindiği deneyim ve öğrenimler sayesinde Mastercard Impact Fund’dan aldığı ek destekle Sosyal Pazaryeri sisteminin tüm Türkiye’de kullanılabilecek şekilde geliştirilmesini sağladı. İhtiyaç Haritası Proje Koordinatörü Sevdanur Gökrenk ile Elazığ Depremi Acil Destek Fonu kapsamında yaptıkları çalışmaları, Sosyal Pazaryeri  ile ilgili gelişmeleri ve İhtiyaç Haritası’nın salgın dönemindeki faaliyetlerini konuştuk.

 Elazığ Depremi Acil Destek Fonu kapsamında desteklediğimiz Elazığ Sosyal Pazaryeri Pilot Uygulaması projesini tamamladınız. Projenin amacı ve bu kapsamda yaptığınız çalışmaları  anlatır mısınız?

24 Ocak 2020’de gerçekleşen Elazığ Depremi sonrası İhtiyaç Haritası, Elazığ Ticaret ve Sanayi Odası ve Elazığ Valiliği ile doğrudan iletişime geçmiş, ilk 72 saatte ortaya çıkacak en acil ihtiyaçların karşılanmasına yönelik ‘‘Elazığ’a Acil Destek’’ başlığı ile bir kampanya oluşturmuştu. Ulusal düzeyde faaliyet gösteren diğer sivil toplum kuruluşlarını (STK) ve özel sektörü de kampanya hakkında bilgilendirmişti. 26 Ocak 2020 tarihinde Elazığ’a ulaşan İhtiyaç Haritası ekibi, diğer STK’lar ile birlikte  Afet Koordinasyon Platformu’nu (Afet Platformu) oluşturdu. Acil ihtiyaçların tespiti ve afetzedelere ihtiyaçların ulaştırılmasında teknolojik altyapı ve koordinasyon desteği sağlandı. İhtiyaç Haritası ekibi Elazığ’da 4 kişilik bir ekip ile yardımların koordinasyonu görevine devam etti ve daha sonra Afet Platformu’nun bir ortağı olarak afet durumlarında çalışmalarını sürdürdü.

Projenin çıkış noktasını, afet yardımlarının doğru ihtiyaç sahipleri ile buluşturulmasında yaşanan aksaklıklar ve bireysel, kurumsal ya da kamu tarafından gerçekleştirilen ayni yardımların yerel ekonomi üzerindeki olumsuz (dışlayıcı) etkisi oluşturuyor. Afetin kamuoyunun ana gündemi haline gelmesinden itibaren ulusal ve uluslararası düzeyde çok sayıda acil yardım malzemesi bölgeye ulaştırıldı. Afetin akut döneminin atlatılmasının ardından söz konusu yardımlar yerel esnaf ve işyerlerinde iş kayıplarına neden oldu ve yerel ekonomide geri döndürülemez biçimde olumsuz etkiler yarattı. Ayrıca afetzedelerin gerçek ihtiyaçlarının belirlenmesinde de ciddi aksaklıklar yaşandı.

Bu proje, Elazığ’da deprem sonucunda yaşam koşulları olumsuz etkilenen bireylerin ihtiyaçlarının tespit edilmesi haritalandırılması ve İhtiyaç Haritası Sosyal Pazaryeri aracılığıyla söz konusu ihtiyaçların yerel işletmelerden karşılanmasını sağlamak amacıyla Turkey Mozaik Foundation’ın desteğiyle gerçekleştirildi. Bu kapsamda, afetzedelerin yaşamsal ihtiyaçları İhtiyaç Haritası gönüllüleri aracılığı haritaya aktarıldı. Tespit edilen ihtiyaçların yerel işletmelerden karşılanması için işletmelerin İhtiyaç Haritası Sosyal Pazaryeri’ne entegrasyon süreçleri tamamlandı. Son olarak ise yardım kampanyası aracılığı ile ihtiyaç sahiplerinin temel ihtiyaçlarının yerel işletmeler tarafından karşılanması sağlandı.

Elazığ Sosyal Pazaryeri Pilot Uygulaması projesi kapsamında yaptığınız çalışmaların Mastercard’la bir iş birliği ve yatırım sürecine başlamanıza da vesile olduğunu biliyoruz. Bu iş birliğinin kapsamını, Sosyal Pazaryeri açısından etkisini ve gelecek dönem için planlarınızı paylaşır mısınız?  

İhtiyaç Haritası bu pilot proje sayesinde hayal ettiği sistemin örnek modelini kurgulamış oldu. Projeyi uygularken pek çok konuda iyileştirmelerin ve geliştirmelerin yapılması gerektiğini gördü. Sadece esnaftan satın almayı değil, esnafın tüm siparişlerini yönetebileceği, fatura ve stok bilgisini tutabileceği ve Sosyal Pazaryeri ile entegre çalışan geliştirmeleri gerçekleştirdi. Bu gibi geliştirmelerin tamamı Mastercard Impact Fund programı altında desteklenen El Ele Destek Hareketi Projesi ile gerçekleştirildi. Bu denli büyük bir kaynağı almamızda, pilot olarak uyguladığımız projedeki ihtiyaçları görmemiz ve eksikleri gidermek için yeniden projelendirebilmemiz önemli bir etken oldu. Projeye inandığınız ve başlangıç adımlarımızı desteklediğiniz için bir kez daha teşekkür ederiz.

COVID-19 salgınıyla başlayan süreçte sağlık çalışanları, öğrenciler, sanat emekçileri gibi farklı grupların ihtiyaçlarını gidermek amacıyla çeşitli iş birliklerine ve kampanyalara imza attınız. Bu dönemde öne çıkan ihtiyaçlar ve bu ihtiyaçların giderilmesine katkı sağlayan bağışçıların genel eğilimlerine dair neler söyleyebilirsiniz?

İhtiyaç Haritası kuruluşundan bugüne ihtiyaç sahiplerini destekler ile buluşturmak için çok sayıda proje hayata geçirdi ve kamu, özel sektör ya da sivil toplum ile çeşitli iş birlikleri geliştirdi. Bu birliktelikler genel ihtiyaçlar üzerine yoğunlaşmış olsa da dönemin getirdiği ihtiyaçlarla da hızlıca adapte olabiliyor.

Salgın döneminde çevrimiçi çalışma sistemine geçilmesi ile birçok şirket iyilik odaklı proje üretmeye ve desteklerini ihtiyaç sahiplerine iletmek için doğru bir kaynak arayışına girdi. Bu arayışta İhtiyaç Haritası olarak üzerimize düşen görevi yerine getirdik ve birçok farklı kurum ile çeşitli ihtiyaçların giderilmesi için çalışmalar yürüttük. Bu süreçte bireysel destekçilerin sayısında da bir artış söz konusu oldu. Herkesin bir ihtiyacı gidermek için destek olmaya çalıştığını söyleyebiliriz. Ayrıca bu dönemde yapılan kurumsal desteklerin sorunları tespit etmeye ve onları gidermeye odaklanması da bizlerin olumlu bulduğu bir başka konu oldu.

Mayıs 2020’de ve Ocak-Şubat 2021’de çevrimiçi festival FestTogether’ı düzenleyerek salgınla birlikte ortaya çıkan çeşitli ihtiyaçların karşılanmasına destek oldunuz. FestTogether kapsamında yapılan çevrimiçi etkinlikler ve festivalin etkisine dair bilgileri bizimle paylaşır mısınız?

Festtogether, ilki 9 Mayıs 2020’de düzenlenlenen, YouTube Türkiye ve netD Müzik YouTube kanalları üzerinden yayınlanan, COVID-19 salgını sebebi ile ortaya çıkan ihtiyaçların izleyicilerin destekleri ile İhtiyaç Haritası üzerinden karşılandığı Türkiye’nin ilk dijital festivali oldu.

Sosyal fayda odağı ve müziğin birleştirici gücü ile dijitalin dönüştürücü etkisini ortaya koyan festivalde ünlü konuklar, müzik yayınları ve paneller yer aldı. İkincisi 2-3 Ocak’ta ve 5 Şubat’ta sanat emekçilerine ve performans sahnelerine destek sağlamak amacıyla benzer bir şekilde organize edildi.

Festivallerin takip edilmesi ve desteklerin iletilmesi noktasında ciddi bir talep yaşandı. Çok çeşitli bir yelpazede bireysel ve kurumsal destekçilerimiz oldu. Bu süreçte toplanan desteklerin ihtiyaç sahiplerine iletilmesi ve yaratılan faydanın bizzat bizim tarafımızdan gözlenebilmesi de çok mutluluk verici oldu.

İhtiyaç Haritası’nın 2021 yılı için öncelikleri neler olacak? Önümüzdeki dönemde ne tür çalışmalar yapmayı planlıyorsunuz?

İhtiyaç sahiplerinin ihtiyaçlarını giderecek sürdürülebilir sistemler yaratmaya devam edeceğiz. Önümüzdeki günlerde oluşabilecek COVID dönemi ihtiyaçları ya da deprem gibi acil akut ihtiyaçlar gibi ihtiyaçlarının giderilmesi için tüm gücümüzle çalışmaya, geliştirmeye ve üretmeye devam edeceğiz.

Yaşam boyu öğrenme bilinci ile her yaş grubundan kişilerin temel eğitim ihtiyaçlarını karşılayarak yaşam becerileri gelişmiş bilinçli bir toplumun oluşturulması amacıyla çalışan İzmir Eğitim Kooperatifi’ne (İZEK), İzmir Depremi Acil Destek Fonu kapsamında Turkey Mozaik Foundation finansmanı ile hibe desteği sağlıyoruz. Bu hibe desteğiyle, Oyun Yeniden Başlasın projesini hayata geçirenİZEK deprem nedeniyle travma yaşayan 144 çocuğa psikolojik destek sağlamak amacıyla eğitici drama odaklı çalışmalar yapacak. Proje boyunca gerçekleştirilen faaliyetler ve sahadaki deneyimler doğrultusunda Çocuk Merkezli Deprem Yönetimi El Kitabı hazırlanacak ve proje sürecinin analiz edildiği bilimsel bir  makale yayınlanacak. İZEK Yönetim Kurulu Başkanı Murat Kurt ile yaptığımız röportajda kooperatifin eğitim alanında yürüttüğü projeleri, İzmir’de depremden etkilenenler için yaptıkları çalışmaları ve Oyun Yeniden Başlasın projesini konuştuk.

İzmir Eğitim Kooperatifi (İZEK), İzmir Depremi Acil Destek Fonu kapsamında Vakfımızdan ilk kez hibe alıyor. Sizi ve çalışmalarınızı daha yakından tanıyabilmemiz için bize İZEK’in amaçlarından ve gerçekleştirdiği faaliyetlerden bahseder misiniz?

İZEK, 38 eğitim gönüllüsünün eğitim sorunlarına çözüm arayışı üzerine bir araya gelerek yaptığı fikir alışverişiyle doğdu. Eğitim gönüllüleri, yaklaşık 1 yıl boyunca eğitim sistemi üzerinde problem taramaları yaptı, araştırdı, analiz etti ve tartıştı. Sonra üretebilecekleri çözümler için uygun bir platform olan kooperatif çatısı altında birleşmeye karar verdi. Böylece 2018 Temmuz ayında İZEK kuruldu. 38 eğitimci, girişimci ve hayalcinin bir araya gelmesi ile kurulan İZEK , adındaki üç kelime içinde çalışmalar üretiyor ve bu başlıkların her birinde derinleşmeyi hedefliyor. Şu an 57 ortağı ile aktif ve çok kanallı uzmanlaşmayı destekleyecek bir organizasyon yapısını kurmaya devam ediyor.

İZEK, İzmir ile ilgili çalışmalar ve saha araştırmaları yürütüyor. İzmir Büyükşehir Belediyesi’nin koordinasyonu ve İzmir’de kurulan eğitim kooperatiflerinin paydaşlığı ile yürütülen İzmir Eğitim Platformu’nun aktif bir üyesi. İzmir’de eğitim durumunu tespit etme, geliştirme ve bu konuda projeler üretme konusunda yürütülen kolektif çabaların gönüllü kurumlarından birisi. Ayrıca Gençlik Köprüsü gibi projelerle Avrupalı gençleri İzmir mekanlarında ağırlayarak İzmir’in tanıtımına da katkı sağlıyor.

Eğitim alanında hem tasarım hem de uygulamada etkin çalışmalar da yürüten İZEK okul öncesi, ilk ve orta dereceli eğitim kurumları (K12), yetişkin eğitimi ve kurumsal eğitimler alanlarında faaliyetler planlıyor, tasarlıyor ve uyguluyor. Sanatçı ortaklarının çokluğu ile eğitime farklı disiplinlerin katkısını sağlayacak hibrit tasarımlar oluşturuyor. Bunları hem kurumlara hem bireylere ulaştırıyor. Eğiticinin eğitimi başlığı altında yürüttüğü çalışmalarla da etki alanını genişletiyor ve dokunduğu kitleyi çarpan etkisi ile artırmaya devam ediyor.

Kooperatif alanında ise altyapıya çok ciddi kaynak ayıran İZEK, kurum olarak kooperatiflerin işleyişini sistemli hale getirmeyi başat işlerinden biri olarak tanımlıyor. Prosedürler oluşturan yaklaşımı ile vakalar üzerinden sistemleştirmeye gidiyor ve bu deneyimleri yazılı hale getirerek kooperatifçilik literatürüne katkı sağlıyor. Kooperatifçilik, ortaklık yapısı, mali işleyiş, kooperatif içi girişimcilik, girişim ortaklığı gibi başlıklarda sözleşmeler oluşturuyor, sistemler kuruyor ve bunların eğitimlerini ülke genelinde vermeye devam ediyor.

İZEK bu ana çalışma alanlarındaki faaliyetlerini atölyeler, sosyal etkinlikler ve projeler başlıkları altında yürütüyor.

Eğitimin çevrimiçi olarak devam ettiği bu günlerde öğretmenler ve sanatçıları bir araya getirerek Sanat ile Geliştirilen Çevrimiçi Eğitim projesini hayata geçiriyorsunuz. Bu projede öğretmenlerle sanatçıları bir araya getirmenizin nedenlerinden bahseder misiniz? Bu iki grubun işbirliğiyle nasıl bir çalışmayı hayata geçirmeyi planlıyorsunuz?

Salgın sebebiyle okulların çevrimiçi eğitime hızla geçiş yapmasından olumsuz etkilenenlerin başında okul öncesi ve ilköğretim öğrencileri, dolaylı olarak da bu çocukların öğretmenleri geliyor. Öğrencilerin ekran başında aktif ve derse ilgili kalmalarını sağlayabilmek amacıyla sanatçılar ve öğretmenler işbirliği yaparak çevrimiçi eğitimlerde kullanılacak yaratıcı içerikleri birlikte üretiyor. Bu üretim alanı, öğretmenleri ve sanatçıları yeni yöntemler geliştirecek bir etkileşim alanı olarak tasarlanıyor.

Öğretmenler değişik sanat disiplinlerinin atölyelerine katılıp edindikleri bilgileri, öğrencilere aktarmaları gereken kazanımlarla eşleştirecek çalışmalar gerçekleştiriyorlar. Her öğretmenin bu atölyeler sonucunda tasarladığı eğitim programları birden fazla sanatın olanaklarını barındırmasıyla dikkat çekiyor. Tüm bu eğitim tasarımlarının derslerde kullanılması gözleniyor ve bazende uygulamaya sanatçıların da eşlik etmesi sağlanıyor. Çocuklar rutin ders içerisinde karşılarında birden bir pandomim, kukla, tiyatro, sinema, dans ya da fotoğraf sanatçısını görerek, onlarla keyifli ve deneyimsel bir öğrenme yolculuğuna çıkıyorlar.

Sanatçılar ise, hakim oldukları sanat disiplinin inceliklerini öğretmenlere aktarırken onlardan da kendi sanatlarının eğitimin hangi alanına, hangi kazanımına ya da hangi ihtiyacına cevap vereceği yönünde deneyim elde ediyorlar. Böylece sanatları ile eğitimi buluşturacak yeni bir dil, yeni bir üslup ve yeni bir format belirliyorlar. Onlar da aynı öğretmenler gibi belirli bir konuyu ya da problemi esas alan eğitim tasarımları gerçekleştirerek yepyeni bir mesleki alan yaratmış oluyorlar.

Proje, tüm bu çalışmaların sonucunda en önemli katkıyı elbette ki çocuklara sağlamış oluyor. Onları derslere daha iyi odaklanmalarını ve hedeflenen kazanımlara ulaşabilmelerini sağlayacak eğitim tasarımları ile buluşturuyor. Sanatsal okuryazarlık, genel olarak öğrencilerin algı, kavrama ve tanımlama becerilerine ivme kazandırırken, kendilerinde henüz fark etmedikleri yetenek, bilinç, görgü ve ifade kabiliyetleri ile tanışmış oluyorlar. Proje ayrıca salgın sürecinde işsiz kalan sanatçılara İZEK’e ortak olma imkanı sunuyor ve onları ek eğitimlerle de destekliyor. Böylece üretecekleri eğitim atölyeleri ile sürdürülebilir gelir elde etmelerine  olanak tanıyor.

Projenin etki gücü ve verimi için en önemli gösterge ise resmi olarak 10 Aralık’ta tamamlanmasına karşın haftalık buluşmaların  hala devam ediyor olması. Hala her çarşamba günü sanatçılarla öğretmenler bir araya gelerek kendi disiplinleri ile diğer alanları birleştirecek etkinlik paylaşımlarına devam ediyorlar.

İzmir Depremi sonrasında sahada faaliyet gösteren sivil toplum kuruluşlarından biri olarak yaptığınız çalışmalardan bahseder misiniz? Sahadaki deneyimlerinizden yola çıkarak, deprem sonrasında yapılan müdahale çalışmalarının koordinasyonu ve çocuklara yönelik çalışmaların etkisi konusundaki görüşleriniz nedir?

Depremin hemen ardından İZEK ortakları, deprem alanında birçok farklı alanda gönüllü faaliyetlerde bulundu. İlk olarak, deprem sonrası acil yardım için gerekli olanakların sağlanmasında destek verildi. Ardından evine giremeyen depremzedelerin temel ihtiyaçlarının karşılanabilmesi için gerekli beslenme, temizlik vb. gibi ihtiyaçların giderilmesine ve maddi yardımlar sağlanmasına odaklanıldı. Bu yardımların ihtiyaç sahiplerine ulaştırılmasında ve toplanan malzemelerin depolanmasına kooperatif ortakları kendi olanakları dahilinde katkı sağladı. Bu kapsamda, kurumsal ortağımız Bayraklı Belediyesinin koordinasyonunu üstlendiği, farklı çadır bölgelerinde de gönüllü çalışmalar yapıldı ve ve belediye çalışanlarına yardımcı olundu.

Psikolog, eğitmen, belediye görevlisi, arama kurtarma görevlisi ve çocuk gelişim uzmanı gibi birçok farklı alanda uzmanlığa  sahip olan ortaklarımız, afet bölgesinde ve çadır alanlarında farklı bakış açılarıyla durum değerlendirmeleri yaptı ve diğer İZEK ortaklarına anında bilgi sağladı. Aynı zamanda birçok farklı sivil toplum kuruluşu (STK) ile işbirliği içinde olan ortaklarımızdan ve diğer STK’ların içinden de  bilgi aktarımı yapıldı ve işbirliği gerçekleştirildi. Bu bağlamda alanda aktif çalışan ortaklarımızdan edinilen bilgiler bize her bir organizasyonun kendi gücü dahilinde destek verme çabalarında zaman zaman özellikle çocuklara yaklaşım sürecinde ehliyet gözetmeden, denetimsiz müdahale çabası içinde olduklarını gösterdi. Yapılan bu yanlış müdahalelerin, daha sonraki dönemde uygulanan terapötik faaliyetlerde, zarar verici etkileri ile de ayrıca çalışılmasını gerektirecek ağır sonuçlarının olduğu görüldü.

Yalnız psikolojik müdahalelerde değil, benzer biçimde eğitim açısından yapılan uygulamaların da kontrolsüz ve düzensiz olması çocukları olumsuz etkiledi. Çadır alanlarında gönüllüler tarafından düzenlenen eğitim etkinlikleriyle ilgili çocuklara görüşleri sorulduğunda eğlenceli ama yetersiz, bazen de sürekli aynı tekrarlardan dolayı bezdirici olduğu cevapları alındı. Gönüllüler de bir süre sonra alana verilen desteklerin çekildiğini ve yalnız bırakıldıklarını belirttiler  Depremzedelere yönelik olarak farklı kamu kurumları veya özel kurumlar tarafından  uygulanan iyileştirici faaliyetler düzensiz ve plansız olması sebebiyle aileler ve çocuklar üzerinde zarar verici etkilere sebep olabiliyor. Halbuki, bu dönemde özellikle çocuklara yönelik yapılacak iyileştirici faaliyetlerin; belli bir disiplin içinde, işin ehli ekiplerce işbirliği içinde planlanarak sürdürülebilirliğinin sağlanması önem teşkil ediyor.

Tam da bu sebeple afet sonrası çocuklara yaklaşımla ilgili çalışmanın nasıl yapılması gerektiğine ilişkin standartlarının oluşturulması ihtiyacı projemizin oluşumuna kaynaklık etti. İZEK ortakları depremin olduğu günden bu yana bireysel olarak başladıkları gönüllü çalışmalara  devam ediyorlar.

İzmir Depremi Acil Destek Fonu kapsamında  sağladığımız hibe ile Oyun Yeniden Başlasın projesini hayata geçireceksiniz. Bize bu projenin amaçlarını ve bu kapsamda yapacağınız çalışmaları anlatır mısınız?

Oyun Yeniden Başlasın projesi çocukların afet durumlarında yaşayabilecekleri mağduriyetler düşünülerek ve doğal afet durumlarında uygulanabilirliği olan sistematik bir yaklaşım oluşturabilmek amacıyla geliştirildi. Afet sonrası müdahalelerde kalıcı çözümler üretmek hedefi ile yola çıkıldı, sorun tespit çalışmaları yapıldı ve çocukların afet sonrası korunması, eğitimi ve iyileştirmelerini hedefleyen bütüncül bir çalışma planlandı.

Pilot bir çalışma olarak planlanan projenin temel amacı  Türkiye acil eylem planı içerisinde çocuklar konusunda standart uygulamanın sağlanabileceği bir çalışma bulunması. Bu nedenle projeyi yürütmek için yapılması gerekenler görüşüldü, projede eğitimcilerin yanı sıra, yerel yönetimlerin, üniversitelerin ve psikologların işbirliğine ihtiyaç duyulduğu kararına varıldı. Bu kapsamda konunun çözümü için ilgili kurum ve kişiler ile bir araya gelerek bu proje hazırlandı. Toplam 8 ay olarak planlanan proje, 1,5 ay hazırlık devresi, 4 ay eğitim ve gerekli görüldüğü takdirde travması devam ettiği belirlenen çocuklara psikolojik destek sağlanması ve 2,5 ay süreyle raporlama, bilimsel makale ve kitap yazım sürecinden oluşuyor.

Proje kapsamında düzenlenecek  tüm eğitim programları ve terapi görüşmeleri, hafta sonları ve çevrimiçi ortamda yapılacak. Atölyeler, çocukların psikolog görüşmeleri ve aile toplantılarından oluşan takvim içerisinde eğitmenlerin ve psikologların haftalık koordinasyon toplantıları ile tüm proje ekibinin katılacağı değerlendirme toplantıları yer alacak. Proje sonunda, eğitimde yer alan çocukların çalışmaları ile çevrimiçi bir şenlik gerçekleştirilecek.

Bayraklı Belediyesi ile ortak çalışarak Bayraklı ilçe sınırları içerisinde yaşayan mümkün olduğu kadar çok çocuğa ulaşmak hedefleniyor. Geniş bir kontrol grubu oluşturmak projenin nihai hedeflerinden olan bilimsel yayının güçlenmesi için daha fazla veri toplanmasını sağlayacak. Bu geniş örneklem grubuna ön test yapılacak ve içerisinden koordinasyon ekibi kriterlere uygun 144 çocuk belirlenerek proje kapsamındaki eğitimlere dahil edilecek. Eğitim döneminin sonunda eğitime dahil olan 144 çocuğa son test yapılacağı gibi geniş örneklem grubuna da son test uygulaması yapılacak ve böylece karşılaştırmalı analiz için veri sağlanmış olacak.

Projede çocukların gelişim aşamalarına göre belirlenen 6-7, 8-9 ve 10-11 yaş grupları için ayrı sınıflar oluşturulacak. 16 hafta boyunca cumartesi ve pazar günleri her biri 12’şer kişiden oluşan toplamda 12 grup ile atölyeler gerçekleştirilecek. Eğitimler her grup için haftada bir kere olacak ve toplam 16 hafta sürecek.

Projedeki temel yaklaşım eğitici drama yöntemi olacak. Bu doğrultuda, alanında tecrübeli dört uzman yaratıcı drama eğitmeni projede görev alacak. Atölyelere başlamadan önce eğitmenlere İZEK’ten uzman bir kadro tarafından Dijital Yetkinlik Eğitimi, Ege Üniversitesi akademisyenleri tarafından eğitim programının içeriğine yönelik bir eğitim ve uzman psikologlar tarafından travmatik durumlarda dikkat edilmesi gereken noktaları içeren bir eğitim sağlanacak. Eğitmenler ilgilendikleri sınıflarda 16 hafta süre ile aktif görev alacak ve sınıfların eğitmenleri değişmeyecek. Son olarak ailelere süreç konusunda bilgilendirmelerin yapılacağı, kendilerine ve çocuklarına yaklaşımların değerlendirildiği toplantılar uzmanlar tarafından aylık olarak toplamda beş defa gerçekleştirilecek.

Oyun Yeniden Başlasın projesi kapsamında Çocuk Merkezli Deprem Yönetimi El Kitabı başlıklı bir yayın hazırlamayı planlıyorsunuz. Bu yayının amacını ve bu kapsamda ele alacağınız konuları paylaşır mısınız? Bu çalışmanın afet müdahalesi alanına ne tür bir katkı sağlayacağını düşünüyorsunuz?

Oyun Yeniden Başlasın projesi sonucunda elimizde iki önemli çıktı olacak. Bunlardan biri projemiz kapsamındaki eğitimin ve sürecin analiz edildiği bilimsel makalenin yayınlanması. Bir diğeri ise içinde proje sürecinde edindiğimiz deneyim, bilgi birikimini ve 16 haftalık eğitici drama eğitim içeriklerinin yer aldığı ihtiyaç dahilinde yetkinliği olan her eğitimcinin ulaşabileceği ve kısa bir eğitici eğitimi alarak uygulayabileceği bir el kitabı olacak.

Daha önce de belirttiğimiz gibi, bir pilot çalışma olarak planlanan projemizin esas amacı Türkiye acil eylem planı içerisinde çocuklar konusunda standart uygulamanın sağlanabileceği bir çalışma yapmak. Böylelikle, bu projenin afet durumlarında çocuk merkezli eylem planlarının yaygınlaşmasına öncülük etmesi ve aynı anda birçok yerde uygulanabilir ve ölçeklenebilir bir eğitim programı elde edilmesi planlanıyor.

Hazırlanan bilimsel makale, lisanslı bilim yayın organlarında ulusal ve uluslararası yayın haline getirilecek ve akademik çevrenin dikkatine sunulacak. Aynı şekilde basılı kitap ilgili kurumlara ulaştırılarak edinilen tecrübenin paylaşımı ve benzer durumlarda tekrar uygulanabilmesinin olanakları artırılacak. Her iki yayının dağıtımı da etkin biçimde sürdürülecek. İlgi duyanlara ve ihtiyaç sahiplerine ulaştırılması konusunda yaygınlaştırma çalışmaları yapılacak. Basılı yayının dağıtılmasının yanı sıra e-kitap versiyonunun dijital dağıtımı da gerçekleştirilecek ve yayınların dijital versiyonları İZEK’in internet sitesinden paylaşılacak.

İzmir Depremi Acil Destek Fonu kapsamında Turkey Mozaik Foundation ve Kahane Foundation eş finansmanı ile hibe desteği sağladığımız Türk Psikologlar Derneği (TPD) İzmir Şubesi psikoloji biliminin topluma katkısını artırmayı hedefleyerek kamu yararını gözeten psikolojik destek çalışmaları gerçekleştiriyor. Dernek, hibe kapsamında Depremden Etkilenenler için Psikolojik Destek projesi ile merkez üssü Ege Denizi olarak belirlenen depremden doğrudan veya dolaylı biçimde zarar gören kişilere toplamda 4.400 seanslık akut ve uzun dönemli terapi desteği sağlamayı hedefliyor. TPD İzmir Şubesi’nden Psikolog Esma Çetin ile yaptığımız röportajda toplumsal olaylar ve afetler sonrasında yaşanan travmaların etkilerini ve bu kapsamda yapılan psikolojik müdahalelerin önemini, Deprem Sonrası ve Covid-19 Süreci Psikososyal Destek Hattı’nı ve İzmir Depremi Acil Destek Fonu kapsamında yürüttükleri psikolojik destek çalışmalarını konuştuk.

Türk Psikologlar Derneği’nin kuruluş amaçlarından ve Türk Psikologlar Derneği İzmir Şubesi olarak bu amaçlar doğrultusunda yaptığınız çalışmalardan bahseder misiniz?

Türk Psikologlar Derneği (TPD), 1976 yılında Ankara merkezli olarak faaliyetlerine başladı. TPD İzmir Şube ise 1989 yılından itibaren Ege Bölgesinde hizmet vermeye devam ediyor. TPD, çalışmalarını; psikoloji biliminin ve mesleğinin tanıtılması, geliştirilmesi, psikologlar arası dayanışmanın sağlanarak mesleki hakların koruması üzerine temellendiriyor.  TPD psikoloji biliminin, hak temelli politikalar üzerinden ve ayırım gözetmeksizin tüm toplumun yararına kullanılmasını hedefliyor. Bu doğrultuda sağlık, eğitim, adalet, endüstri gibi çeşitli alanlarda psikoloji biliminin katkılarını artırmayı amaçlıyor.

TPD, faaliyetlerini mesleki faaliyetler ve toplum yararına gerçekleştirilen faaliyetler olmak üzere temel olarak iki hatta yürütüyor. Mesleki faaliyetler arasında; meslek haklarının korunması için yapılan çalışmalar, savunuculuk faaliyetleri, bilimsel toplantı ve kongreler düzenlemek sayılabilir. Toplum yararına gerçekleştirilen faaliyetler ise koruyucu- önleyici çalışmalar ve müdahale çalışmaları olmak üzere yine iki ayrı kanalda yürütülüyor. Koruyucu- önleyici faaliyetler kapsamında halka açık konferanslar, paneller ve eğitim programları düzenleniyor; diğer sivil toplum kuruluşları ile ortak çalışmalar organize ediliyor. Müdahale çalışmaları kapsamında ise doğrudan ruh sağlığı sağaltım ihtiyacı bulunan kişi ve gruplara hizmet sağlanıyor. Depremden etkilenen kişilere sağlanan psikososyal destek de müdahale çalışmalarımız kapsamında değerlendiriliyor.

Alandaki tecrübelerinizden yola çıkarak, toplumsal olaylar ve afetler sonrasında yaşanan travmaların toplumsal etkileri ve bu kapsamda yapılan psikolojik müdahalelerin önemine dair neler söylemek istersiniz?

Doğal afetler ve toplumsal olaylar sonucunda yaşanan travmatik yaşantılar; yoğun kayıp ve stres faktörünü içerdiği için toplumu, yaşanan bireysel travmalardan daha farklı şekilde etkileyebiliyor. Bu tür olayların en travmatize edici yanları, afetler sırasında fiziksel yaralanmanın çapı, ölüm korkusu, yakınların ölümü ve mülk kaybı olarak karşımıza çıkıyor.

Ruh sağlığı çalışanları; afetler sonrası yaptıkları müdahale çalışmalarında, travma terapisi yapmak yerine öncelikli olarak başvuruları aciliyete göre sınıflandırma (triyaj), destek ve rahatlatma ile “psikolojik ilk yardım” sağlamayı amaçlar. Toplumsal dayanışma, kişiler için önemli bir sosyal destek kaynağı oluşturduğu için bireylerin maruz kalınan veya tanık olunan durumla baş ederek mevcut baş etme kaynaklarını harekete geçirmesini veya güçlenmesini destekler. Çünkü; biliyoruz ki travmatik yaşantılar sonrasında kimimiz kendi kaynaklarımızla bu durumun üstesinden gelebilse de kimimizin destek almaya ihtiyacı olabilir.

Deprem Sonrası ve Covid-19 Süreci Psikososyal Destek Hattı’nın amacından ve bu kapsamda yaptığınız çalışmalardan bahseder misiniz?

30 Ekim 2020 Ege Denizi depreminin gerçekleştiği akşam vakti itibariyle çalışmalarımıza başladık diyebiliriz. Geçmiş yıllarda Türkiye’de yaşanan depremler ve diğer psikososyal destek çalışmalarda yer alan deneyimli meslektaşlarımız ile ilk etapta ihtiyaç belirleme ve çalışmamızı nasıl bir şekilde yürütmemiz gerektiğine dair şemamızı oluşturduk.

1 Kasım tarihi itibarıyla sosyal medyadan psikososyal destek çalışması için gönüllü psikolog çağrısına çıkıldı ve 8 Kasım tarihinde yoğun başvurudan dolayı gönüllü başvurumuzu sonlandırdık. Toplamda 2.460 öğrenci ve meslektaşımız, deprem sonrası psikososyal destek çalışması için gönüllü olmak istediklerini bildirdiler.

Bunun yanı sıra 3 Kasım itibarıyla Türk Psikologlar Derneği, İzmir Şubesi-Travma Birimi gönüllüleri olarak çadır alanlarında bulunmaya başladık. Toplamda 71 gönüllümüz ile 6 ayrı çadır alanında 13 Kasım tarihine kadar gerek bireysel görüşmeler gerekse psikolojik ilk yardım grup çalışmaları ile destek vermeye devam ettik. 13 Kasım tarihinden sonra koronavirüs enfeksiyonunun artması nedeniyle hem çadır alanlarında bulunan depremzedeleri riske atmamak hem de gönüllü olarak destek veren uzmanlarımızı gözetmek adına sahalardan ayrılıp psikolojik destek sürecine, salgının başlaması ile tanıştığımız ve pratik kazandığımız çevrimiçi platformda devam ettik. 13 Kasım’dan bu yana çalışmalarımız çevrimiçi olarak devam ediyor.

Salgın sürecinin başında açmış olduğumuz 0 (850) 307 03 35 numaralı sabit hattı, deprem sonrası destek hattı olarak da kullanmaya başladık. Kasım 2020’den bu yana Aile Çalışma ve Sosyal Hizmet Bakanlığı ve sahada Türk Kızılay ile koordineli olarak yürüttüğümüz bu çalışmada önceleri çadır alanlarında ve daha sonra oluşan konteynerların bulunduğu alanlarındaki kişiler ile irtibatımızı hiç kesmedik. Çalışmamız tabii ki sadece alanlarda bulunan kişilerle sınırlı değil, depremden etkilenen ve/veya tetiklenen herkese destek vermeye çalışıyoruz.

İzmir Büyük Şehir Belediyesi ve Karşıyaka Belediyesi ile gerçekleştirdiğimiz görüşmeler sonucunda, belediyelerimiz yaptığımız çalışmaları ve deprem destek hattımızın duyurusuna ilişkin olarak yayın konusunda vatandaşlarımıza ulaşmamıza katkı sunuyor.

Proje kapsamında yürüttüğümüz bu çalışmanın 1 Şubat 2021 tarihine kadar geldiği noktayı paylaşmam gerekirse;

• Şu ana kadar 292 öğrenci ve mezun meslektaşımız gönüllü olarak çalışmaya destek verdi. 142 gönüllümüz “Online Destek Ekibi’’ olarak görüşme yapan uzmanlardan oluşuyor. 49 gönüllümüz “Triaj Ekibi’’ olarak sabit hatta gelen aramaları karşılıyor. 71 gönüllümüz “Saha Ekibi’’ olarak sahalarda çalıştığımız zaman destek veriyordu ve şimdi de çoğunlukla diğer ekiplerde destek vermeye devam ediyor. 27 gönüllümüz ise “Koordinasyon Ekibi’’ olarak çalışmanın devamlılığını sağlıyor.
• Meslektaş ve gönüllülerimize yönelik olarak afet, kriz ve travmatik durumlarda psikososyal destek çalışmaları hakkında bilgi vermek amacıyla toplam 17 ayrı oturum ile 846 kişiye eğitim verdik. Bunun yanı sıra 14 ayrı oturumda “Çalışana Destek” grubu düzenledik. Bu grupların çoğu deprem sonrası arama kurtarma ekiplerinde görev alan kişilerden oluşuyor.
• 22 Ocak tarihinde ilk oturumunu gerçekleştirdiğimiz toplamda 8 hafta boyunca sürecek “Travma Psikolojisi” eğitimini düzenledik. Bu eğitimi deprem sonrası destek vermek istediklerini bildiren tüm gönüllülerimiz için ücretsiz olarak planladık.
• Çalışmamızda yer alan tüm gönüllü meslektaşlarımız için 9 süpervizörümüz tarafından toplamda 46 süpervizyon toplantısı gerçekleştirildi ve süpervizyon grup toplantıları devam ediyor.
• 30 Ekim tarihinden bu yana toplamda 1.731 kişiye psikososyal destek verdik ve bu kişilerle toplam 2.352 görüşme gerçekleştirdik.

İzmir Depremi Acil Destek Fonu kapsamında sağladığımız hibe desteği ile ne tür çalışmalar yapacaksınız? Bu hibenin depremden etkilenen kişilere nasıl bir katkı sağlamasını bekliyorsunuz?

Depremin gerçekleştiği günden itibaren geçen ilk 30 günü akut süreç olarak adlandırıyoruz ve çalışmalarımızı akut müdahale programına göre planlıyor ve uyguluyoruz.  Hibe desteğinizle hayata geçireceğimiz proje kapsamında yürüttüğümüz bu çalışmanın 12 ay boyunca devam etmesini planlıyoruz. Bu sayede, ilk 1 ayı tamamladıktan sonra da travma sonrası müdahale programımız ile depremden etkilenen kişilere destek vermeye devam edeceğiz. Çalışmamızın amacı, yaşanan bu travmatik süreç sonrasında verilen destek ile kişilerin travma sonrası stres tepkilerini anlamlandırabilmelerine yardımcı olmak ve uzun vadede travma sonrası stres bozukluğunun gelişmesinin önlenmesini sağlamak. Bu kapsamda psikososyal destek hattı aracılığıyla bize ulaşan danışanlar, meslektaşlarımız tarafından bir ön görüşmeye dahil edilerek çevrimiçi görüşme süreci için deneyimli gönüllü psikologlarımıza yönlendiriliyor.

Toplumun ruh sağlığını korumak ve desteklemek için biz uzmanların ruh sağlığını korumak ve mesleki anlamda desteklemek kurum olarak önceliklerimiz arasında yer alıyor. Bu nedenle de çalışmamız boyunca gönüllü destek veren uzmanlarımız için süpervizyon ve özbakım grup çalışmalarımız devam edecek. Diğer yandan uzmanlarımızın daha donanımlı olarak ilerlemelerini sağlamak için eğitim programları da düzenleyerek depremden etkilenen bireylere daha etkin bir şekilde destek sağlamayı hedefliyoruz.

Hibe kapsamında yapacağınız çalışmalarda depremden etkilenen kişilere hem akut hem de uzun vadeli psikolojik destek sağlamayı hedefliyorsunuz. Bu yöntemlerin kapsamını ve bu tür bir yaklaşımı tercih etmenizin nedenlerini anlatır mısınız?

Travma sonrası kısa ve uzun süreli müdahalelerde çeşitli yaklaşımlarla çalışılıyor. Ancak hem gönüllü ağımızı etkin kullanmak hem de kısa sürede sonuçlar elde etmek üzere danışanlarımız ile ortalama beş görüşme gerçekleştirilerek sistemimizin yürütmesini sağlıyoruz. Her danışanın ihtiyacına yönelik olarak şekillenen görüşmeler temel olarak travma sonrası müdahalelerde etkililiği kanıtlanmış psikoeğitim ve psikolojik ilk yardım temelinde seyrediyor.

Psikolojik ilk yardım, herhangi bir travmatik olaydan etkilenen insanlara hemen yardım etmeyi amaçladığından özellikle akut dönemde ön planda yer alıyor. Her danışan deprem sonucunda başvurmuş olsa da belirtileri, etkilenme düzeyleri ve gidişatları farklılık gösterdiğinden seans içeriğini her danışan için aynı şekilde yapılandırmak mümkün olmuyor. Bu doğrultuda uzmanlarımız gerektiğinde danışanın yararını gözeterek Bilişsel ve Davranışçı Terapi (BDT), Davranışçı Terapi ya da Göz Hareketleri ile Duyarsızlaştırma ve Yeniden İşleme (EMDR) teknikleri başta olmak üzere kendi yetkinlikleri çerçevesinde görüşme süreçlerini de yapılandırabiliyorlar. Travma alanında deneyimli süpervizörlerimiz tarafından verilen süpervizyonlarla hem akut dönem hem de uzun vadeli psikolojik destek süreci takip ediliyor.

Hazırladığımız bu projenin Turkey Mozaik Foundation, Kahane Foundation ve  Sivil Toplum için Destek Vakfı tarafından desteklenmesi alanda çalışan psikologları ve Türk Psikologlar Derneği İzmir Şubesi olarak bizleri oldukça motive etti. Öncelikle bu çalışma için gönüllü olan tüm öğrenci ve meslektaşlarımıza, çalışmamızı destekleyen Aile Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı’na, İzmir Büyük Şehir Belediyesi’ne, Karşıyaka Belediyesi ve Türk Kızılay’a son olarak da çalışmanın süreğen bir hale gelmesini destekledikleri için Sivil Toplum için Destek Vakfı’na, Turkey Mozaik Foundation’a ve Kahane Foundation’a ayrıca teşekkürlerimizi sunmak isteriz.

İzmir’de bisikletli ulaşımın geliştirilmesi ve yaygınlaştırılması amacıyla ekonomik, sosyal ve kültürel faaliyetler yürüten S.S. Bisikletliler Hizmet ve Dayanışma Kooperatifi’ne (BisiKoop) İzmir Depremi Acil Destek Fonu kapsamında Kahane Foundation  finansmanı ile kurumsal hibe desteği sağlıyoruz. İzmir’de deprem sonrası oluşan yoğun trafik problemini bisikletli ulaşım yoluyla atlatarak arama kurtarma faaliyetlerinin etkin şekilde yürütülmesine destek olan Bisikoop, hibe desteğini kurumsal kapasitesini geliştirmek ve gönüllü yönetimini güçlendirmek amacıyla kullanacak. Bisikoop bu sayede olası diğer afetlerde  benzer çalışmalar yapmaya hazırlıklı hale gelecek ve bu çalışma modelini afet sonrası müdahalelerin etkinliğini artırmak amacıyla diğer illerde de yaygınlaştıracak. BisiKoop Kurucu Ortağı Mustafa Karakuş ile salgına karşın alınan önemler kapsamında evde kalan kişilere destek olmak için kurdukları sosyal girişim BisiDestek’i, İzmir Depremi’nde sahada gerçekleştirdikleri lojistik faaliyetlerini ve hibe kapsamında yapacakları çalışmaları konuştuk.

İzmir’de faaliyet gösteren Bisikoop Bisikletliler Hizmet ve Dayanışma Kooperatifi’nin kuruluş amacından ve yaptığınız çalışmalardan bahseder misiniz?

2018 yılında 35 kurucu ortak ile kurulan BisiKoop, Türkiye’de bisikletli ulaşımın geliştirilmesi ve yaygınlaştırılmasına yönelik olarak ve bisikletlilerin ortak ihtiyaç ve sorunlarına çözümler üretmek amacıyla ekonomik, sosyal ve kültürel faaliyetler yürütüyor.  Misyonumuz ve vizyonumuz doğrultusunda Uluslararası Kooperatif Birliği’nin (International Cooperative Alliance) uluslararası kooperatifçilik ilkelerine göre faaliyet göstermeyi ve binlerce bisikletlinin ortak olduğu örnek bir işletme olmayı hedefliyoruz.

BisiKoop, genel kurulunda aldığı kararla İkinci El Bisiklet ve Takas Pazarı, Bisikletli Tur Organizasyonları, Bisiklet ve Aparatları Kiralama, Mobil Bisiklet Servisi, Bisiklet Sürüş Eğitimleri faaliyet konularında çalışma grupları oluşturdu ve şu an halen aktif olarak bu alanlarda faaliyetleri yürütüyor.

2019 yılında Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP) Küresel Çevre Fonu Küçük Destek Programı’na yapılan BisikletliKent-İzmir (CitiesOnBike) başvurumuz kabul edildi ve bu projenin faaliyetlerini 2020 yılı sonuna kadar başarıyla tamamladık. İzmir Büyükşehir Belediyesi ve Karşıyaka Belediyesinin de proje ortağı olduğu 98.000 USD bütçeli proje kapsamında İzmir ilindeki ilçe belediyelerin bisikletli ulaşımı geliştirme konusundaki kapasitelerini iyileştirmeye yönelik bir dizi faaliyet gerçekleştirdik.

Türkiye’nin birçok şehrindeki kentsel ulaşım problemlerini ve çevresel etkilerini düşündüğümüzde bisikletli ulaşımın bu konuların çözümünde nasıl bir etkisi olabileceğini düşünüyorsunuz?

Bisikletli ulaşım, yeni dünyada sürdürülebilir ulaşım stratejisinin çekirdeğini oluşturuyor. Gelişmiş ülkelerde, otomobil odaklı ulaşım çözümleri rafa kaldırıldı; insan odaklı mikro-mobilite (e-scooter), bisiklet/elektrikli bisiklet ve yaya ağırlıklı çözümler devreye alınmaya başladı. Şehir düzeni her bireyin en fazla 15 dakikada erişebileceği hale getirilmek üzere yeniden tasarlanıyor.  

Ülkemizde, iklim değişikliği ve sürdürülebilir kalkınma konuları gittikçe daha ağırlıklı olarak kentlerin gündemine giriyor. Mevcut otomobil temelli ulaşım anlayışının sürdürülebilir olmadığına ilişkin farkındalık gelişiyor.

Bisikletli ulaşımın gelişmesi; hava ve çevre kirliliğini, kentlerdeki trafik ve otopark problemini, petrolde dışa bağımlı bir ülkenin getirdiği ekonomik problemleri azaltacaktır. Ayrıca, bisikletli ulaşımın beden ve ruh sağlığına da olumlu katkıları göz ardı edilemeyecek ölçüde olduğunu biliyoruz.

Bisikletli ulaşımın gelişmesi sadece kamu ve yerel yönetimlerin çabaları ve imkanları ile mümkün değil. Kapsayıcı ve katılımcı bir yaklaşımla sivil toplumun da bu alanda aktif olması gerekiyor. Bisikletli ulaşımın ileri düzeyde gelişmiş olduğu kentlerde özellikle bisiklet kooperatiflerinin de çok aktif olduğunu ve bu kooperatiflerin yerel yönetimler ve kamu kurumları ile birlikte ortak projeler geliştirdiklerini görüyoruz. Bisikletli ulaşımın gelişmesi trafik, çevre ve sağlık gibi pek çok probleme çözümler sunarken aynı zamanda kargo, lojistik ve hızlı tüketim gibi pek çok sektörde de olumlu değişikliklere neden oluyor.

Bisikoop bünyesinde ihtiyaç sahiplerine bisikletle ulaşmak üzere kurulan BisiDestek kapsamında yaptığınız çalışmalardan ve özellikle de İzmir Depreminin ardından yürüttüğünüz acil müdahale çalışmalarından bahseder misiniz?

Geçen sene başlayan COVID-19 salgınından dolayı yaşlılar, evlerinde çocukları bırakacak kimsesi olmayan ebeveynler ve engelliler gibi toplumun önemli bir kısmı evden dışarı çıkamıyordu. BisiKoop ortakları, Mart 2020’de bu probleme yönelik BisiDestek isminde bir sosyal girişim başlattı. BisiDestek, evden çıkamayanların dışarıdaki ihtiyaçlarını karşılamak ve problemlerini çözmek için bisikletli gönüllüler ile organize oldu.

Bu süreçte 120’ye yakın gönüllü ile 2500’e yakın kişi ve kurumun problemini çözdük. Çağrılar BisiDestek için devreye alınan ücretsiz çağrı merkezi üzerinden alındı. Çağrı merkezinde masa başında çalışan 7 gönüllü 4 ay boyunca hizmet verdi. Gönüllülerimiz aynı zamanda belediyelerin yardım ekiplerine ve sağlık çalışanlarına destek organizasyonlarına da hizmet verdiler. BisiDestek, basında oldukça ilgi gördü. TRT, Star TV, İhlas Haber Ajansi, Habertürk ve Sabah gibi mecralar hakkımızda haberlere yer verdi. Ayrıca Birleşmiş Milletler Kalkınma Ajansı tarafından da örnek/iyi uygulama olarak tanıtıldı.

Yaz aylarında salgın kısıtlamalarının gevşetilmesi ile faaliyetleri azalan BisiDestek’in gönüllülerinin aralarındaki etkileşim buna rağmen devam etti ve bir takım kültürü gelişti. Bu nedenle, İzmir Depremi sonrasında en hızlı organize olan ekiplerden birisi olduk. Bayraklı ve Bornova bölgesindeki gönüllü sayımızın fazla olmasının da bölgeye hızlı şekilde müdahale edebilmemizde etkisi oldu. Depremden hemen sonra kaos durumunda ciddi bir trafik ve ulaşım problemi ortaya çıktı. Herkes yapıları boşaltmış ve arabalarına binmiş uzaklaşmaya çalışıyordu. Bir yandan da yıkılan veya her an yıkılabilecek durumda olan binalar nedeniyle bazı kritik yollar kapalıydı. Depremden hemen sonra birçok yardım ekibi ve aracı hedeflerine ulaşmakta çok zorlandı. Depremden sonraki 1 hafta yolların kapalı olması ve yıkılan binaların bölgenin farklı yerlerinde dağınık lokasyonlarda olması bisikletli lojistiği doğal olarak devreye soktu.

AFAD ve Belediye gibi kamu kurumları dışında alana ilk gelenlerin arasında pek çok sivil toplum kuruluşu (STK) vardı. İletişim araçları vasıtasıyla bölgedeki ihtiyaçlar hızla belirleniyor ama lojistik konusunda problem yaşanıyordu. STK’ların araçlarının afet alanlarına girmesi problem oluyordu. Ana ihtiyaç kalemleri karşılansa da yıkılan bir binanın afet alanına özel veya eksik kalmış acil bir malzeme ve ekipman ihtiyacı bildirilebiliyordu. Bu bildirimlerdeki ihtiyaçların az miktarda ama çok farklı kaynaklardan temin edilmesi gerekiyor ve 24 saat içinde çok değişken sıklıkta ve saatlerde olabiliyordu. Römorklu ve kargo donanımlı bisikletler ile sırt çantalı bisikletliler öncelikle STK’ların söz konusu lojistik problemini çözdü. Sonrasında sahada aktif görülen BisiDestek ekipleri AFAD’ın ve Belediye ekiplerinin ilgisini çekti ve kamu kurumları da çeşitli taleplerini bize iletmeye başladı.

30 Ekim 2020’de yaşanan İzmir Depremi’nden bir saat sonra BisiDestek ekipleri sahada yerini aldı. Sosyal medya üzerinden yaptığımız çağrıya gelen ilk 3 talep bizler için oldukça çarpıcıydı. Buca’ya kanser ilaçlarının ulaştırılması, evlerine giremeyen ailelere BisiDestek ekibiyle erzak ve su dağıtılması ve Manavkuyu’daki bir baz istasyonuna kargo bisiklet ile jeneratör götürülmesi istekleri karşılandı. Devam eden günlerde BisiDestek ekibi Manavkuyu 75. Yıl parkına karavanını getirdi, çadırını kurdu ve 110 kişilik ekibiyle bölgede nöbet tutmaya başladı. Depremin 2. gününden itibaren bu çadır, BisiDestek’in merkezi oldu; tüm lojistik operasyon buradan yürütüldü. Gece nöbetçi ekipler oluşturularak 24 saat sahada kalındı. Jeneratörden bebek mamasına; ilaçtan battaniyeye pek çok malzeme nakliyesi problemi hızla çözüldü.

BisiDestek gönüllülerinin ortak bir özelliği, pek çoğunun kampçı olması. Bu özellikleri ile sahada özellikle çadır alanlarında pek çok problemi hızla çözmeleri, onları sürekli destek istenen bir ekip haline getirdi. Örneğin çadır kurulumlarında BisiDestek ekipleri tüm kurumlardan daha hızlıydı. BisiDestek gönüllülerinin çok farklı disiplinlerden geliyor olmasının da birçok olumlu yanı oldu. Aralarında doktor, diş hekimi, avukat, öğrenci ve mühendisler gibi birçok meslekten bisikletliyi barındıran BisiDestek’in bu yapısı da problem çözme beceri ve etkisini arttıran bir etkendi.

İzmir Depremi Acil Destek Fonu kapsamında sağladığımız hibe ile ne tür çalışmalar yapacaksınız? Bu hibenin Bisikoop’un çalışmalarına nasıl bir katkı sağlamasını bekliyorsunuz?

İzmir depremindeki ekip başarımızın birçok kesim tarafından takdir edilmesi, ekibin elde ettiği deneyimleri kurumsallaştırarak kapasitesini geliştirmesi ve BisiDestek’in başka şehirlerde de örgütlenmesi konusunda bizleri cesaretlendirdi. Özellikle depremden sonra farklı şehirlerdeki bisikletlilerden BisiDestek’e bu yönde talepler gelmeye başladı. Biz de bir yandan bu talepler ile ilgili görüşmeleri yürütürken bir yandan da bu süreci doğru ve sürdürülebilir bir şekilde nasıl başarılı bir modele dönüştürebileceğimizi tartıştık. Bu yönde çalışmalara başladığımız süreçte, Sivil Toplum için Destek Vakfı’nın İzmir Depremi Acil Destek Fonu çağrısı ile karşılaştık. Tam ihtiyacımız olan bir anda tam da BisiDestek’in hedefleri ile uyumlu bir çağrı motivasyonumuzu artırdı ve başvurumuzu yaptık.

Projedeki amacımız, BisiDestek gönüllü organizasyonunu kurumsal bir yapıya kavuşturup kapasitesini geliştirerek başka şehirlerde olası afetler için hazır BisiDestek ekipleri oluşturmak ve ulusal çapta faaliyet gösteren bir organizasyona dönüşmek. Bu amac doğrultusunda BisiDestek gönüllülerine yönelik olarak takım olmaları ve kurmaları için, afet alanlarında daha dikkatli, planlı ve profesyonelce çalışmaları için gerekli eğitim ve atölye faaliyetleri gerçekleştireceğiz. Gerek gönüllü yönetişiminde gerekse gönüllülerin afet alanlarında çalışmaları için rehberler, yönergeler, taahhütnameler ve bunları destekleyen dijital uygulamalar üreteceğiz. Bu doğrultuda BisiDestek gönüllü sürecine ilişkin olan Gönüllü Rehberi ve BisiDestek gönüllülerinin afet alanlarında çalışırken yararlanacakları Afet Eylem Rehberi olmak üzere iki kitapçık oluşturacağız. Kurumsal kimliğimizi güçlendirmek için ise dinamik bir internet sitesi, daha aktif sosyal medya hesapları ve kurumsal basılı materyaller hazırlayacağız.

Bu çalışmaların yanı sıra hibe ile 10 kişilik tam donanımlı BisiDestek timi için gerekli iş yeleği, kafa feneri, çanta, yağmurluk gibi ekipman ve araçları da  temin edeceğiz. Afetlerde lojistik kapasitemizi artırmak üzere dörder adet bisiklet römorku, bisiklet tamir setleri gibi araç ekipmanları satın alacağız. BisiDestek gönüllüleri, çeşitli kargo bisikletlerini kullanma deneyimi elde edecek. Bu ana faaliyetlerimize, sahada sıkla gözlemlediğimiz depremden etkilenen çocuklara yönelik bir bisiklet eğitimi faaliyeti de ekledik ve bu faaliyet de Sivil Toplum için Destek Vakfı tarafından memnuniyetle karşılandı. Bu hibe, gönüllü yönetiminde kurumsallaşma, sosyal girişim kapasitesini geliştirme, sosyal etkiyi artırma gibi temel konularda BisiKoop’a katkı sağlayacak. Ayrıca bu hibe ile Türkiye’nin pek çok şehrindeki bisikletlilere ulaşmış ve bisikletliler arasında bir ağ oluşturmuş olacağız. BisiDestek girişiminin kurumsallaşması ve gelişmesi, dolaylı olarak ülkemizde bisikletli ulaşımın gelişmesine de destek olacak.

Hibe kapsamında yapacağınız çalışmaları çeşitli şehirlerde iletişimde olduğunuz bisikletli gruplarla paylaşmayı ve yaygınlaştırmayı hedefliyorsunuz. Bu yaygınlaştırma stratejisinin bisikletli ulaşım ve acil müdahale alanlarına nasıl bir katkısı olacağını düşünüyorsunuz?

Şu an İzmir’de başlayan BisiDestek girişimini bu hibe ile ülke çapında yaygınlaştırabilmemiz için gönüllü sistemini kurumsallaştırmamız gerekiyor. BisiDestek’in pek çok şehirde temsilcileri olacak ve bu temsilcilerden bir koordinasyon ekibi oluşturacağız. Farklı lokasyonlarda çalışan bu koordinasyon ekibinin süreci etkin, verimli ve şeffaf bir şekilde yürütmeleri için gerekli teknik altyapıyı hazırlayacağız. Hibe desteği ile dijital araçlardan en iyi şekilde yararlanarak başvuru alma, ölçme, değerlendirme, izleme ve takip sistemlerini kurabileceğiz. Gönüllü başvuru formları internet üzerinden e-formlar vasıtasıyla alındıktan sonra yasal olarak gerekli evraklar da sistem üzerinden yüklenecek. BisiDestek ile ilgili tüm veriler ve süreçler internet tabanlı bulut sistemi üzerinde tutulacak. Tüm bu süreçleri gerek yeni bir gönüllü için gerekse koordinasyon üyesi olan şehir temsilcisi için açıklayan bir rehber oluşturacağız.

BisiDestek ekiplerince çokça tartışılarak hemfikir olunan önemli bir konu ise BisiDestek gönüllülerinin afetlerde kurtarma çalışmalarına katılan ekipler olmaması. AFAD ve  AKUT gibi  birçok kurum ve gönüllü bu alanda çalışıyor. BisiDestek, afetlerde görevli kurumlara bisikletli ulaşım ve lojistik konularında servis ve destek sağlayacak bir alanda kendini konumlandırıyor. BisiDestek ekipleri bu servis ve destek hizmetlerini afet alanlarında verecekleri için afet konuları ile ilgili belirli bir birikim sahibi olmaları gerekli. Hibe kapsamında bu ihtiyaca yönelik bir eğitim çalışması da olacak ve bu çalışmalardan sonra gönüllülerin afet alanlarında çalışırken dikkat etmeleri gereken hususları, riskleri, çözümleri içeren ve aynı zamanda BisiDestek ekiplerinin alanda nasıl organize olacaklarını açıklayan “BisiDestek Afet Acil Eylem Planı” başlıklı ikinci bir rehber kitapçığımız olacak.

Her iki rehber kitapçık; afet durumunda bölgeye ulaşacak BisiDestek ekiplerinin ve onlara katılan yeni bisikletli gönüllülerin sahada emniyetli, etkin ve verimli bir şekilde organize olmalarını ve hizmet vermelerini sağlayacak. Koordinasyon ekibi bu içerikleri her deneyimden sonra düzenli olarak güncelleyecek.

Şehirlerdeki temsilcilikler ile büyüyecek BisiDestek girişimi ile bisikletli ulaşımın farkındalığının artacağına ve bisikletin afet durumları gibi hayati konularda nasıl işlevsel çözümler sunduğunun tüm kesimlerce fark edileceğine inanıyoruz.

Sivil Toplum ve Medya Çalışmaları Derneği (Sivil Sayfalar), sivil toplum aktörlerinin tecrübesini ve uzmanlığını sivil toplum haberciliği yoluyla medya, kamu yönetimi, kanaat önderleri ve diğer STK’lar arasında görünür kılmak amacıyla çalışmalar yapıyor. İzmir Depremi Acil Destek Fonu kapsamında Turkey Mozaik Foundation ve Kahane Foundation eş finansmanıyla sağladığımız hibe ile #SallanmadanHazırlan projesini hayata geçiren Sivil Sayfalar, hibe desteğini Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde temsil edilen tüm siyasi partilerin ortak iradesi sonucu kurulan Deprem Araştırma Komisyonu’na dair izleme değerlendirme ve farkındalık çalışmaları yapmak amacıyla kullanıyor. Sivil Sayfalar Yayın Yönetmeni Emine Uçak Erdoğan ile röportajımızda sivil toplum haberciliğinin önemini, sivil toplum kuruluşlarının yasa yapımı ve karar alma süreçlerine dahil olmak için kullanabileceği yöntemleri ve #SallanmadanHazırlan projesi kapsamında gerçekleştirdikleri çalışmaları konuştuk.

Sivil Sayfalar, sivil toplum haberciliği yoluyla sivil alandaki tartışmaları ve yapılan çalışmaları görünür kılmayı amaçlıyor. Sivil toplum haberciliğinin kapsamından ve Türkiye’deki medya çalışmaları içindeki yerinden bahseder misiniz?

Sivil Sayfalar’ın Türkiye’de kavramsallaştırmaya katkı sunduğu sivil toplum haberciliği, sivil toplumda biriken tecrübenin görünür kılınması, birbirinden farklı alanlarda ve kimliklerde yapılan savunuculuk faaliyetlerinin ortak bir zeminde buluşabilmesine ve karşılaşmasına imkan sağlamayı amaçlıyor. Biraz daha genişletmek gerekirse, hak haberciliğinin topluma karşı sorumluluk ilkesini içinde barındıran sivil toplum haberciliği; meseleleri sivil toplumun gündemi içinden dile getirip bu konuda farkındalık yaratması olarak tanımlanabilir. Sivil Sayfalar’ın çıkış öyküsünün kaynağında Türkiye’deki sivil toplumun hem kendi içinde hem de etkilemeye çalıştığı aktörler nezdinde görünürlük ve etki kapasitesini güçlendirmek yer alıyor. Bunun için de sivil alandaki birikimi aktörleriyle birlikte görünür kılmaya çalışıyoruz.

Medya, gerek yapısal gerek de baskılarla topluma karşı sorumluluk noktasında amacından çok uzaklaşmış durumda. Hak haberciliği genel anlamda daha çok alternatif medya dediğimiz yeni medya alanında yapılıyor. Araştırmalar geleneksel ve merkezi medyanın sivil toplum kuruluşlarına (STK) daha çok dekoratif olarak yer verdiğini ve çalıştığı alanlardaki birikimini görünür kılacak içerik üretmediğini ortaya koyuyor.

Sivil Sayfalar, sivil toplum haberciliğiyle sivil toplumun tecrübesini medyaya, kamu yönetimine, siyasete, kanaat dünyasına ve diğer STK’lara görünür kılmayı sağlarken sivil toplum dünyasının sözcülerine, tartışmalara katılabileceği ve yeni tartışmalar açabileceği bir mecra olarak hizmet veriyor.

Pandemi Sürecinde Sivil Toplum Almanak/2020’yi yakın zamanda yayınladınız. Bu yayının amacını ve almanakta öne çıkan noktalardan hareketle COVID-19 salgının Türkiye’de sivil alana etkisine dair görüşlerinizi paylaşır mısınız?

Pandemi Sürecinde Sivil Toplum Almanak 2020’yi hazırlama amacımız; her anlamda zor geçen bir yılda sivil toplumun yaptığı çalışmaları kayıt altına almak idi. Halen devam eden sürecin ekonomik, sosyal ve psikolojik yansımaları STK’lar tarafından yoğun şekilde hissediliyor. Özellikle sahada çalışan kuruluşlar için sıkıntılı bir dönem oldu. Salgının sivil alana etkisi iki yönlü. Yani hem çalışanlar hem de çalışılan alanlara etkiler söz konusu. Yereldeki STK’ların kapasite güçlükleri sebebiyle dijital çalışmalara adapte olmakta zorlandığını gözlemliyoruz. Ama sadece yereldekiler değil genel olarak bütün STK’lar bu süreçten etkileniyor. Geçtiğimiz yıldan beri İçişleri Bakanlığı’nın genelgesiyle genel kurullar yapılamıyor. Bu konuda da sorunlar yaşanıyor. Çeşitli alanlarda çalışmalar yapan STK’lar, farklı düzeylerde de olsa ekonomik daralma, hareket kısıtları ve dijitalleşmenin yarattığı bir “yeni normal” düzenle karşı karşıya kaldı diyebiliriz.

Genel olarak; büyük, küçük, yerel yahut ulusal, dezavantajlı gruplara yönelik çalışan yahut hak temelli alanlarda çalışan STK’ların, fark etmeksizin, yaşanan sorunlara yaratıcı ve yeni çözümler bulmaya çalıştığını da söylemek mümkün.

Sivil Sayfalar olarak bu süreçte, sivil toplumun yüzleştiği sorunları, hangi ihtiyaçlarının belirginleştiğini ve ortaya konulan çözüm önerileri ile yeni yöntemleri yakından takip ederken STK’ların hem sorun alanlarının tespiti hem çözüm bulma kabiliyeti açısından krize rağmen güçlü durabildiklerine şahit olduk. Salgın boyunca; bu süreçte yapılan çalışmalara, yeni medya araçlarını kullanarak alan açmaya, düzenlediğimiz çalıştaylarla süreçle ilgili karşılıklı bilgi paylaşımına ve çözüm önerileri geliştirilmesine zemin sağlamaya çalıştık.

Pandemi Sürecinde Sivil Toplum almanağı; sivil toplumun COVID-19 salgını boyunca özveriyle imza attığı çalışmalarının ne kadar önemli ve kapsamlı olduğunu bir kez daha ortaya koyuyor. 2020 yılının Mart ayından itibaren Türkiye’de sivil toplum alanında yapılan çalışmaların, yürütülen projelerin, ortaya konulan araştırmaların küçük bir demosu olan bu almanak, aynı zamanda bu dönemin hafıza kaydı olma işlevini de görecek diye düşünüyoruz.

İzmir Depremi Acil Destek Fonu kapsamında sağladığımız hibe ile ne tür çalışmalar yapacaksınız? Bu kapsamda hayata geçirdiğiniz #SallanmadanHazırlan kampanyasından ve hedeflerinden bahseder misiniz?

Projemiz izleme, savunuculuk ve raporlama alanlarında yürütülen bir çalışma. Hedefimiz STK’ların İzmir depreminin ardından Meclis’te kurulan Deprem Komisyonu’nun çalışmalarını takip etmesini, kendi çalışmalarıyla komisyonu desteklemesini ve böylece depremlerin etkilerini azaltacak önlemlerin alınmasını sağlamak. Hem deprem ve afet üzerine çalışan STK’ların hem de toplumsal hayatın her alanıyla ilgili uzmanlığa sahip olan diğer STK’ların önümüzdeki 4 aylık faaliyet planlarına TBMM Deprem Araştırma Komisyonu ile iletişim kurma, komisyonun faaliyetlerini izleme, bu faaliyetlere katkı sunma konusunda farkındalıklarını artırma ve bu doğrultuda çıktı üretmelerini sağlayacak bir izleme çalışması yapmayı amaçlıyoruz. Bu doğrultuda da #SallanmadanHazırlan başlıklı bir sosyal medya kampanyası yürütüyoruz. Hem kamunun hem özel sektörün hem de sivil toplumun depremler konusunda afet kurtarma çalışmalarının ötesine geçmesi ve depremler yaşanmadan gerekli önlemlerin alınması noktasında takipçi olmasını hedefliyoruz. Komisyon’un görüşmeye çağırdığı STK’lar dışındaki STK’larında ya Komisyon’a davet edilerek ya da dışarıdan katkı sunarak süreçte yer almasını destekleyeceğiz. Proje kapsamında afetler konusundaki sivil toplum – kamu – siyaset iş birliğinin mevcut durumunu, bu konuda yapılabilecekleri ve çözüm önerilerini konuşmak üzere bir çalıştay düzenleyeceğiz. Araştırma Komisyonu raporunu hazırladığında bu raporun değerlendirmesini yapacağız. Bu doğrultuda, Sivil Sayfalar’da depremlerin öncesi ve sonrasında STK’ların yapabilecekleri konusunda içerikler hazırlayacağız. STK’ların bu konuda halihazırda yaptığı, çalışmaları görünür kılmaya çalışacağız.

Depreme Karşı Alınabilecek Önlemleri Araştırma Komisyonu’nun çalışma prensipleri ve görevleri neler? Sivil toplum kuruluşları bu çalışmalara nasıl dahil olabilir veya katkı sağlayabilirler?

Bu konuyla ilgili Sivil Sayfalar’da geniş bir haber hazırladık. Kısaca anlatmak gerekirse; “Depreme Karşı Alınabilecek Önlemlerin ve Depremlerin Zararlarının En Aza İndirilmesi İçin Alınması Gereken Tedbirlerin Belirlenmesi Amacıyla Kurulan Meclis Araştırması Komisyonu” 10 Kasım’da göreve başladı. 3 aylık görev süresine ek olarak gerekli görülmesi durumunda bu süre 1 ay daha süre uzatılabiliyor. Son 17 senede depremle ilgili sayısız araştırma önergesi hükümet tarafından reddedilmiş. İlk defa bütün partilerin ortak kararıyla, tabii ki İzmir Depremi’nin yıkıcı sonuçları ve depremde can kaybına yol açan tedbirsizliklerin yarattığı kamuoyu tepkisinin de etkisiyle bir araştırma komisyonu kuruldu. Bu fırsatın çok iyi değerlendirilmesi gerekiyor.

Komisyonun görev süresi en geç 10 Mart 2021’de bitecek ve bir rapor hazırlayacaklar. Komisyonun görevi, bu raporda genel olarak depreme ilişkin sorunların tespit edilmesi ve bu öneriler doğrultusunda hem meclise hem yürütme organına somut önerilerde bulunmak. Bu raporun tozlu raflarda çürümemesi ve içerdiği aksiyon planı ile tavsiyelerin hayata geçirilmesi gerekiyor. Kısıtlı bir zaman söz konusu olduğu için komisyon her kurumla görüşemeyebilir. Ancak gerek çevrimiçi gerekse de postayla yapılacak başvurulara ve katkılara açık olduklarını belirtiyorlar. STK’lar dilekçe hakkını da kullanarak ve komisyona çalışmalarını göndererek katkı sunabilir, yine aynı şekilde görüşme talep edebilirler.

STK’lar deprem@tbmm.gov.tr adresinden veya 0 (0312) 420 53 88-90 numaraları telefon hattından ya da 0312 420 53 77 faks numaralarından komisyona önerilerini iletebilirler. Biz de Sivil Sayfalar olarak depremle ilgili tüm çalışmalara sayfalarımızda yer vermeye hazırız. O yüzden de komisyona gönderilen bilgileri bizimle de paylaşabilirler.

Sivil toplum kuruluşlarının deprem ve benzeri afetlerle ilgili yaptıkları çalışmalar genellikle depremin hemen ardından gelişen ve sahada yürütülen acil müdahalelere odaklanıyor. Projenizde, sivil toplumun karar alma süreçlerine dahil olmasını da içerecek şekilde daha uzun vadeli bir müdahale yaklaşımını teşvik ediyorsunuz. Bu yaklaşımın önemi ve Türkiye’nin gelecek dönemde yaşanabilecek depremlere daha hazırlıklı hale gelmesi açısından katkılarının neler olacağını paylaşır mısınız?

Sivil Sayfalar olarak STK’ların yasama süreçlerine etkin katılımının önemine inanıyoruz ve bu konuda hem izleme hem de farkındalık çalışmaları yürütüyoruz. Bu kapsamda STK’ların Meclis’te dilekçe hakkı almaya yetkili üç komisyona olan başvurularıyla ilgili bir de rapor hazırladık. Yaptığımız izleme çalışması bu hakkın çok kullanılmamasının sebepleri ve bu konuya ilişkin çözüm önerilerini içeriyor. STK’lar genelde yasaların kabulünden sonra iptali veya düzenleme talepleri noktasında girişimlerde bulunuyorlar. Oysa daha yasalaşma sürecinde Meclis çalışmalarına dahil olma imkanları var. Bu STK’ların karar alma süreçlerine etki etmesi bakımından çok anlamlı. Ancak yasa bir şekilde çoğunluk tarafından kabul edilse de bu yasanın toplumsal etkilerini ölçmek, analiz etmek de önemli.

Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi hem Meclis’in yasama ve denetleme işlevlerini daha önemli hale getirdi hem de güçlü yürütme doğrultusunda Meclis’in etkisini ve gündemdeki yerini azalttı. TBMM’nin yasama ve denetleme süreçlerinde STK’larla bilgi ve deneyim paylaşma ilişkisi de son derece sınırlı bir seviyede ilerliyor. STK’ların TBMM süreçlerine katılımıyla ilgili yapılması gereken çok fazla düzenleme, geliştirilmesi gereken pratik ve aşılması gereken zihinsel ve algısal engel var. Ama tüm yapısal ve algısal sorunlara rağmen bu kanallar istenirse kullanılabilir ve hayvan hakları savunucularının henüz çıkmış olmasa da Hayvan Hakları yasasının oluşmasında ilk günden itibaren süreçlerde yer alması bu anlamda önemli bir örnek teşkil ediyor.

Afet konusu genel itibariyle ancak yaşandıktan sonra gündeme gelen bir konu. Oysa gerekli önlemler alındığı takdirde deprem başta olmak üzere afetlerin vereceği kayıplardan korunmak mümkün. Bu konuda hem yasal mevzuat olarak hem bina iyileştirmeleri hem de gerçek anlamda tüm kurumların içinde bulunduğu bir afet planı oluşturulmasıyla kayıpların azaltılması mümkün. İklim krizinin etkilerini düşünürsek afetlere hazırlıklı olmamızın ehemmiyeti daha da iyi anlaşılıyor. Bu konu genel itibariyle kamunun etki gücüyle ilgili bir konu olsa da sivil toplumun denetleme, sorunları keşfetme, savunuculuk yapma yönleriyle katkılarının büyük olacağı bir durum. Sivil toplumun kapsadığı sosyal ve ekonomik uzmanlık alanlarından ve toplumsal erişiminden faydalanılması gerekiyor. Sivil toplumun afet sonrası süreçlere katılımı öncelediği kadar afetlere hazırlık noktasında da inisiyatif alması bu konuda kurulmuş koordinasyonların içinde yer alması önemli. Afetlerde can kaybının yaşanmasının en önemli nedeni olan kontrolsüzlük ve yönetişime dair sorunlara dikkat çeken STK ve inisiyatiflerin dikkate alınması şart. Burada her siyasi partiye görev düşüyor. Mecliste kararlar çoğunlukla alınsa bile genel görüşmede gündem ve gündem dışı konuşmalar, basın toplantıları, mensubu oldukları Komisyonları toplantıya çağırma baskısı, yazılı önergeler gibi yöntemlerle konunun takipçisi olabilirler.

Türkiye’nin ilk arama kurtarma derneği olan Arama Kurtarma Derneği (AKUT) deprem, sel, heyelan gibi afetlerde ve zorlu doğa koşullarında doğru ve etkin arama kurtarma faaliyetleri gerçekleştirmek amacıyla kuruldu. İzmir Depremi Acil Destek Fonu kapsamında Turkey Mozaik Foundation ve Kahane Foundation finansmanı ile hibe desteği sağladığımız AKUT, bu kapsamda yapacağı çalışmalarla depremden etkilenen 250 aileye erzak ve hijyen paketleri ulaştıracak ve AKUT ekiplerinin arama kurtarma çalışmalarında ihtiyacı olan bazı teknik ekipmanları temin edecek. AKUT Proje ve Kaynak Yaratma Üst Kurul Üyesi Dr. Öğr. Üyesi Gülçin Güreşçi ile yaptığımız röportajda derneğin çalışmalarını, AKUT’taki gönüllülük süreçlerini ve sağladığımız hibeyle yapacakları çalışmaları konuştuk.

AKUT’un kuruluş hikayesini ve hangi alanlarda çalışmalar yaptığını bizimle paylaşır mısınız?

1994 yılında Bolkar Dağları’nda kaybolan 2 üniversite öğrencisinin 14 gün arandığı ve sonuçsuz kalan arama çalışmaları akabinde bir grup dağcı bir araya gelerek 1995 yılında AKUT’u kurdu. Bu grup, aynı yıl AKUT ismi ile Uludağ’da ilk kurtarma faaliyetini gerçekleştirdi. Dernek, 14 Mart 1996 yılında “AKUT Arama Kurtarma Derneği” adı altında resmî kuruluşunu tamamladı.

Türkiye’nin ilk arama kurtarma derneği olan AKUT, dağlarda ve diğer zorlu doğa koşullarında doğru ve etkin arama-kurtarma faaliyetleri gerçekleştirme hedefiyle kuruldu ve hızla gerekli eğitimleri alarak talep edildiği takdirde doğal afetlerde de ilgili resmi kurumlara yardımcı olabilir hale geldi. AKUT, 1998 Adana-Ceyhan depreminde sağladığı toplumsal fayda nedeniyle, Bakanlar Kurulu kararıyla 19 Ocak 1999’da “Kamu Yararına Dernek” statüsü aldı. Ülkemizde arama kurtarma konusunda milat kabul edebileceğimiz Marmara depreminde, bu alandaki ihtiyacı öngörüp odaklanması ve örgütlü çalışmasıyla birçok sivil toplum kuruluşu ile kamu ve özel sektör kuruluşlarının arama-kurtarmaya bakış açılarını ve yaklaşımlarını değiştirerek yeni atılımların da öncüsü oldu.

AKUT yalnızca Türkiye’de değil yurt dışında da bilgi ve birikimini faydaya dönüştürmek ve insan hayatı kurtarmak için faaliyetlerde bulundu. Marmara depreminin hemen ardından meydana gelen Yunanistan-Atina depreminde arama kurtarma çalışmalarında aktif olarak görev aldı. Atina depreminin ardından yine 1999 yılında Tayvan, 2001 yılında Hindistan, 2003 yılında İran, 2005 yılında Pakistan, 2010 yılında Haiti, 2015 yılında Nepal depremlerinde arama-kurtarma; 2000 ve 2019 yıllarındaki Mozambik selinde ise tıbbi destek çalışmaları gerçekleştiren AKUT uluslararası alanda konumunu günbegün geliştirdi.

1999 yılından beri Birleşmiş Milletler şemsiyesi altında bulunan Arama Kurtarma Danışma Kurulu’nun (Internatıonal Search And Rescue Advısory Group-INSARAG) üyesi olan AKUT, tüm dünyada uluslararası standartlara uygun olarak arama-kurtarma ekipleri içinde deprem konusunda en deneyimli ve bilgili ekiplerden biri haline geldi. INSARAG standartlarına göre “Ağır Arama-Kurtarma Ekibi” (Heavy) ve “Orta Ölçekli Arama-Kurtarma Ekibi” (Medium) olmak üzere gerçekleşen sınıflandırma içerisinde AKUT, 2011 yılında “Sınıflandırılmış Orta Seviye Ekip” grubunda Türkiye’de bu sertifikayı alan ilk kurum oldu. 2018 yılında Bulgaristan’ın Montana kentinde düzenlenen INSARAG yeniden değerlendirme sınavıyla aynı zamanda gerçekleşen AB ModEX tatbikatını da başarıyla tamamladı. Böylece Avrupa Sivil Koruma Mekanizması’na Türkiye’den giren ilk kentsel arama-kurtarma ekibi oldu. 2020 yılında ise Avrupa Komisyonu altında faaliyet gösteren Avrupa Sivil Koruma Mekanizması bünyesindeki Avrupa Sivil Koruma Havuzu’na (European Civil Protection Pool) Türkiye’den giren ilk arama-kurtarma ekibi olarak küresel bir  başarıya daha imza attı.

Bugün ülke genelinde 27 ekibi ve kurulma çalışmaları devam eden yeni ekipleriyle, sayısı her geçen gün artan gönüllüleriyle, gün geçtikçe büyüyen ve güçlenen AKUT, çalışmalarına özveri ve kararlılıkla devam ediyor, yeni bilgiler ışığında metodolojisini güncelliyor ve uzmanlık alanlarına yenilerini eklemeye önem veriyor.

AKUT arama kurtarma çalışmalarını gönüllülerin desteğiyle gerçekleştiriyor. AKUT’ta gönüllülük sürecini ve gönüllülerin çalışmalarınıza   katkıları anlatır mısınız?

Gönüllü olmak isteyen bir kişi internet sitemizdeki bağlantı yoluyla AKUT Portal üzerinden başvurusunu yapıyor. Ardından tanışma toplantısına davet ediliyor. Tanışma toplantısı hem derneğin tanıtımı hem de adayları tanıma sürecini içeriyor. Ardından aday, sırasıyla “temel afet bilinçlendirme” ve “etik disiplin” oryantasyon seminerlerine davet ediliyor. Bu seminerlere katılım sağladıktan sonra adaydan beş evrak talep edilerek beş ayrı formu doldurması ve imzalaması isteniyor. Bu aşamadan sonra daha yakından tanınması ve hangi bölüm ya da birimde görev alacağını kararlaştırmak üzere bir mülakat yapılıyor ve görev alacağı bölüm ya da birime kaydı yapılıyor. Aday bu aşamalardan sonra gönüllü olarak kaydediliyor.

Kurumsal yapının gereği olarak derneğin organizasyonunda temelde mali ve idari işler, proje ve kaynak yaratma, lojistik, kurumsal iletişim, insan kaynakları, eğitim ve operasyondan oluşan yedi bölüm ve bu bölümlere bağlı birimler yer alıyor. Her bölüm ve birim prosedürlerine göre faaliyet gösteriyor, diğer bölüm ve birimlerle eşgüdümlü ve ortaklaşa şekilde çalışıyor. Gönüllü kendi isteği ve/veya uzmanlığına göre gerekli görüldüğü doğrultuda bir veya birden fazla bölüm veya birimde görev alabilir. Gönüllülerin görev alanına dair oldukça geniş bir spektrum sunuyoruz.

1994 yılından beri arama kurtarma çalışmaları yapan AKUT, özellikle 1999 yılındaki Marmara Depremi sonrasında yaptığı çalışmalarla daha bilinir hale geldi. Aradan geçen zamanı düşündüğünüzde, sizce Türkiye’de arama kurtarma ve afetle mücadele alalarında ne gibi gelişmeler yaşandı?

Marmara depremi, Türkiye’de bir milat oldu. Bu depremden sonra çok sayıda arama kurtarma derneğinin yanı sıra afet sonrası psikolojik destek ve insani yardım ile ilgili de çalışan birçok dernek sahada yer almaya başladı. Bu alanda sivil toplumun önemi daha çok anlaşıldı. Bugün Türkiye’de sivil toplum kuruluşlarının etkinliği anlamında çok daha iyi durumdayız. Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı’nın (AFAD) sivil toplum kuruluşlarına verdiği eğitim gibi desteklerin de bundaki etkisinin önemli olduğunu düşünüyoruz.

AKUT afet bilinci ve ilkyardım konularında bilinçlendirme ve eğitim çalışmaları da gerçekleştiriyor. Bu alanlardaki çalışmalarınızdan ve bu önleyici çalışmaların toplumsal faydalarından bahseder misiniz?

Türkiye’nin en güvendiği kurumlardan biri olan AKUT, sosyal sorumluluk anlayışıyla toplumu bilinçlendirme faaliyetlerini de aralıksız sürdürüyor. Seminer birimleri bu kapsamda yılda ortalama 2.000 oturumla 100.000 kişiye ulaşarak “Temel Afet Bilinçlendirme” ve “Deprem Bilinçlendirme” seminerleri veriyor.

Yine 2010-2014 yılları arasında gerçekleşen “Hayata Devam Türkiye” projesi kapsamında AKUT TIR’ı Anadolu’yu karış karış gezerek 5 yılda 60.000 kilometre yol kat etti; 52 il, 174 ilçede toplam 5,5 milyon kişiye ulaşarak “Deprem Bilinçlendirme” semineri verdi.

İzmir Depremi Acil Destek Fonu kapsamında sağladığımız hibe ile ne tür çalışmalar yapacaksınız? Bu hibenin bölgedeki depremzedelere ve kurumunuza nasıl bir katkısı olacağını düşünüyorsunuz?

AKUT uzun yıllardır afet bilinçlendirme seminerleri veriyor ve halkı bilinçlendirme çalışmaları yürütüyor. Ama şu an yaşadığımız salgın durumunda halkın salgın hakkında da bilgilendirilmesi önem taşıyor. Bu nedenle proje kapsamında ulaşacağımız ailelere hijyen paketlerini dağıtırken küçük bir afet ve salgın bilinçlendirmesi yaparak hazırladığımız broşürleri de dağıtacağız. Bu sayede yaşadıkları deprem yüzünden endişeli durumda olan depremzedelere afetlere hazırlıklı olmaları durumunda daha güvenli bir şekilde yaşayacaklarını hissettirerek endişe durumlarını da azaltma konusunda yardımcı olabilmek istiyoruz. Ayrıca hibe kapsamında İzmir depremindeki enkaz müdahalesi sırasında zarar gören kesme ayırma setimizden alarak bir daha afet olması durumunda kullanabileceğimiz malzemelere ulaşmış olacağız. Böylece afet sonrası enkaz müdahalelerine daha hazırlıklı olabileceğiz.

30 Ekim 2020 tarihinde merkez üssü Ege Denizi olarak belirlenen depremin ardından hayata geçirdiğimiz İzmir Depremi Acil Destek Fonu kapsamında Turkey Mozaik Foundation finansmanı ile desteklediğimiz Hayata Destek Derneği çalışmalarını tamamladı. Dernek hibe desteğini depremden etkilenen kişilerin yerleştirildiği geçici çadır alanlarındaki tuvalet eksikliği ve mevcut tuvaletlerin yoğun kullanımı nedeniyle oluşan hijyen problemine çözüm sunmak amacıyla Bornova ve Bayraklı’da bulunan geçici çadır kamplarına 10 gün süreyle portatif tuvalet sağlamak amacıyla kullandı. Hayata Destek Derneği Operasyonlar Koordinatörü Volkan Pirinççi ile yaptığımız röportajda depremin hemen ardından İzmir’de gerçekleştirdikleri çalışmaları, hibenin alandaki acil ihtiyaçların karşılanmasındaki rolünü ve derneğin gelecek dönem için planladığı çalışmaları konuştuk.

Hayata Destek Derneği, 30 Ekim 2020 tarihinde meydana gelen ve İzmir’de yıkıma sebep olan depremin hemen ardından sahada faaliyet gösteren ilk sivil toplum kuruluşlarından biri oldu. Depremden etkilenenlere destek olmak üzere bu süreçte sahada gerçekleştirdiğiniz çalışmalardan bahseder misiniz?

Ekiplerimiz İzmir Depremi’nden en fazla etkilenen Bornova-Bayraklı bölgesine depremden 17 saat sonra giriş yaptılar. Akabinde durum tespiti ve ihtiyaç analizi çalışmalarımız başladı. Barınma, ısınma, sağlık, hijyen ve sanitasyon, koruma başlıkları altında detaylı durum tespitlerimizi hızla tamamlayıp yerel, ulusal ve uluslararası ilgili tüm paydaşların erişiminde olabilecek şekilde raporlarımızı yaygınlaştırdık ve bilgi paylaşımında bulunduk. Üyesi olduğumuz Afet Platformu’ndan paydaşlarımız da sahadaydı ve koordinasyon masamızı kurup Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı (AFAD), Kızılay, ilgili Bakanlıklar, İzmir Büyükşehir Belediyesi gibi sahadaki tüm aktörlerle koordinasyonu başarıyla sağlamış olduk.

Maddi hasarın ciddi boyutuna rağmen sahadaki operasyonun ilk aşamadan itibaren başarılı olduğunu, “afet sonrası hizmetlerdeki boşluklar” şeklinde tabir edebileceğimiz alanların kısıtlı olduğunu gördük. Geçici barınma amaçlı olarak AFAD ve Büyükşehir Belediyesi tarafından kurulan çadır kamplarda tespit ettiğimiz durumlardan biri tuvalet eksikliğiydi. İnsani yardım standartlarına göre kamplarda 20 kişiye 1 tuvalet en kötü durumlarda geçici olarak 50 kişiye bir tuvalet düşmesi gerekiyor ancak ilk günler maalesef yeteri sayıda tuvalet sahada mevcut değildi. Bu süreçte COVID-19 ile ilintili riskleri de ciddi anlamda ele aldık.

Bu çalışmalar ve görüşmeler sonucunda bölgede hijyen kiti ihtiyacı, acil durum kullanımına uygun portatif tuvalet kurulumu ve evi hasarlı olan kırılgan durumdaki aileler için nakdi desteklere ihtiyaç duyulduğunu gördük. Sonrasında sahada sağladığımız destekler de bu üç başlık altında şekillendi.

İzmir Depremi Acil Destek Fonu kapsamında sağladığımız hibe ile ne tür çalışmalar gerçekleştirdiniz? Bu çalışmalar ile depremden etkilenen kişilerin hangi ihtiyaçları karşılandı?

Yürüttüğümüz koordinasyon görüşmeleri sonrasında Sivil Toplum için Destek Vakfı ve  Turkey Mozaik Foundation’dan aldığımız destek ile sahaya portatif acil durum tuvaletlerinin kurulması için mutabakata vardık. Bu kapsamda, geçici çadır alanlarının kurulduğu 75. Yüzyıl Parkı, Hakan Ünal Parkı, Zeki Müren Parkı, Öğretmen Evi, Bilal Çakırcalı Parkı, Barış Manço Parkı ve Paten Pisti yerleşkelerine toplam 72 adet içinde el yıkama ünitesi de olan portatif tuvalet kurduk ve 10 gün boyunca bu tuvaletlerin düzenli olarak dezenfektasyonunu sağladık. COVID-19 ile ilintili salgın risklerini de göz önünde bulundurduğumuzda, su ve sanitasyon alanında ihtiyaçları zamanında ve doğru şekilde karşılamak güvenli barınma koşulları yaratma adına önemli bir alt başlıktı aslında. AFAD’ın ve İzmir Büyükşehir Belediyesi’nin daha uzun vadeli konteyner tuvaletlerinin yerleştirilmesi ve konteyner kentlere geçişlerle beraber biz de 10. günün sonunda bu operasyonumuzu sonlandırdık.

Ocak 2020’de yaşanan Elazığ Depremi’nde sahada çalışan STK’lar ve bazı kamu kurumları acil durum müdahalesini eşgüdümlü ve verimli bir şekilde gerçekleştirmek amacıyla Hayata Destek Derneği’nin de içinde bulunduğu Afet Platformu’nu kurdu. Platformun İzmir Depremi sonrasında da afet müdahale çalışmalarına aktif şekilde dahil olduğunu gördük. Afet Platformu’nun bu alanda yapılan çalışmalar açısından öneminden bahseder misiniz?

Elazığ depremiyle bir araya gelen sivil toplum kuruluşları olarak afet risklerini azaltmak, afetlere müdahalede sivil toplum ve kamu koordinasyonunu artırmak amacıyla iş birliklerimizi güçlendirerek platformumuzu günden güne daha etkili çalışır hale getirdik. İzmir depreminde de bu çabaların katkısını bir kez daha deneyimlemiş olduk. İzmir’de kamu ile koordinasyon, ihtiyaçların koordineli şekilde belirlenmesi, gönüllü yönetimi ve kaynak yaratma alanlarında çok önemli iyi örneklere imza attık. Afetlere daha etkili müdahale için devam eden hazırlık faaliyetlerimizin yanı sıra önümüzdeki dönemde afet öncesi risk azaltma konusuna da daha fazla eğilmeyi planlıyoruz.

Afet ve acil durumların hemen sonrasında hazırladığınız raporlar sahadan bilgi aktarımı ve ihtiyaç tespitlerine odaklanıyor. Bu raporların yaptığınız acil durum müdahaleleri ve çalışma alanınız için öneminden bahseder misiniz?

Söylediğiniz gibi teknik tabiriyle SITREP (situation report – durum raporu) dediğimiz acil durum raporlarını güvenilir ve güncel bilgiler içerecek şekilde hazırlamaya ve yaygınlaştırmaya özen gösteriyoruz. Bilgi paylaşımının öneminin birkaç boyutu var. Öncelikle bu çalışmalar, ulusal ve uluslararası basını ve kamuoyunu bilgilendirmek, afet sonrasında sivil dayanışmanın doğru ve ihtiyaca yönelik şekilde mobilize olmasına katkı sağlamak açısından önemli bir yol oynuyor. İkincisi, herhangi bir afet sonrasında gerek yurtiçinden gerek yurtdışından acil yardım alanına yoğunlaşan, bu yönde ayni ve parasal destekler sunan birçok kurum ve kuruluş sahadaki durumu, oluşan hasarı, meydana çıkan acil ihtiyaçları öğrenmeye çalışıyor. Hazırladığımız ve sık sık güncellediğimiz durum raporlarını hem açık kaynaklar vasıtasıyla hem doğrudan yaygınlaştırarak tüm ilgili paydaşlarımızı bilgilendiriyoruz. Bu raporlarda yer alan ihtiyaçlara yönelik olarak sektörel uzmanlıkları bulunan ya da kaynak ayırabilecek pozisyonda olan kişi ve kurumlar bizimle iletişime geçiyorlar. Bunu takiben biz de ilgili müdahaleyi planlamaya koyuyoruz ve hızlıca program aşamasına geçiyoruz.

Hayata Destek Derneği’nin 2021 yılında öncelik vereceği alanlar ve çalışmaları paylaşır mısınız?

Hayata Destek’in halihazırda 8 ilde yürüyen faaliyetleri kapsamında Mülteci Destek, Mevsimlik Tarımda Çocuk Koruma ve Kapasite Geliştirme gibi süreklilik arz eden programları var. Bunlara ek olarak, mümkün mertebe acil durumlara ve afetlere hazırlıklı olmak ve herhangi bir afet durumunda acil ihtiyaçlara cevap vermek için çalışıyoruz. Tabii dileğimiz, 2021’de Türkiye’de hiçbir afet yaşanmaması ve dolayısıyla herhangi bir acil yardım operasyonu yürütmemek. Diğer bir deyişle, asla kullanmamayı umduğumuz bu yetkinliği, kurum bünyesinde canlı tutmak ve güçlendirmek için çalışacağız. Bu esnada afete dirençli hale gelme ve afet bilincini artırma kapsamında daha fazla çaba sarf edeceğiz. Afet Platformu olarak da koordinasyon toplantılarımızı periyodik olarak sürdürüyoruz, platform çatısı altında birlikte çalışmaya devam edeceğiz.