Medikal Arama Kurtarma Derneği (MEDAK) deprem, yangın, sel gibi afetlerde, büyük kazalarda, toplumsal ayaklanmalarda, dağ ve doğa koşullarında meydana gelen kaybolma ve kaza olaylarında, eğitimli ve organize olmuş tıbbi personelin olay yeri ve çevresinde aktif saha hizmeti yapabilmesi için gereken koordinasyonunu sağlamak ve bu personele bu gibi acil durumlarda kendi hayatını idame ve hayat kurtarma görevleri için gereken tüm eğitimi vermek amacıyla çalışmalarını yürütüyor. Kurumsal Destek Fonu’nun 2022 döneminde Turkey Mozaik Foundation eş finansmanıyla sağladığımız hibe desteği kapsamında kaynak çeşitliliğini artırmak ve derneğin finansal sürdürülebilirliğini sağlamak amacıyla çalışmalar yürütüyor.. Bu kapsamda tam zamanlı Kurumsal Kapasite Geliştirme Danışmanı istihdam ediyor.
MEDAK Yönetim Kurulu Başkanı/ HERA Vakfı Yönetim Kurulu Başkanı Dr. Aral Sürmeli ve MEDAK Saha Direktörü Nurdan Terzioğlu ile yaptığımız röportajda; derneğin faaliyetler, HERA Digital Health’in amacı ve vakfın yürüttüğü çalışmalar, MEDAK’ta gönüllülük süreci ve Kahramanmaraş depremi sonrasında sahada yürüttükleri faaliyetler hakkında konuştuk.
Medikal Arama Kurtarma Derneği Kurumsal Destek Fonu kapsamında Vakfımızdan ilk kez hibe alıyor. Okuyucularımızın derneğinizi daha yakından tanıyabilmesi için kuruluş amacınızdan ve yaptığınız çalışmalardan bahseder misiniz?
MEDAK’ın amacı, deprem, yangın, sel gibi afetlerde, büyük kazalarda, toplumsal ayaklanmalarda, dağ ve doğa koşullarında meydana gelen kaybolma ve kaza olaylarında, eğitimli ve organize olmuş tıbbi personelin olay yerinde ve çevresinde aktif saha hizmeti yapabilmesi için gereken koordinasyonu sağlamak ve bu personele bu gibi acil durumlarda kendi hayatlarını idame ettirmeleri ve hayat kurtarma görevleri için gereken tüm eğitimi veriyor.
Oldukça geniş bir yelpazeyi kapsayan üyeleri sayesinde MEDAK; doktorlar, dağcılar, acil tıbbi müdahale ekipleri, ameliyat teknisyenleri, ameliyat hemşireleri, acil hemşireleri, klinik psikolog, ambulans ekibi, veteriner hekimler, ilk yardım eğitmenleri ve eğitmen eğitmenleri, amatör telsiz operatörleri, itfaiyeciler ve saha deneyimli tıp öğrencileri dahil üyeleriyle derin bir deneyime ve uluslararası standartlara uygun faaliyet kapasitesine sahiptir. MEDAK, afetlere hazırlık ve müdahale kapsamında gerçekleştirdiği eğitimlere yönelik bu uluslararası standartlardan ve üye deneyimlerinden faydalanıyor.. Eğitmen, üye ve gönüllü kadrosunun dahil olduğu ulusal ve uluslararası kuruluşları aşağıda görebilirsiniz:
- Amerika Birleşik Devletleri (ABD) İç Güvenlik Bakanlığı Federal Acil Durum Yönetim Ajansı (U.S. Department of Homeland Security-FEMA),
- Ulusal Kentsel Arama ve Kurtarma (Urban Search & Rescue-US&R) Müdahale Sistemi,
- Uluslararası Arama ve Kurtarma Danışma Grubu (International Search And Rescue Advisory Group-INSARAG),
- Afet ve Acil Durum Yönetimi (AFAD),
- Ulusal Tıbbi Müdahale Birimleri (UMKE).
MEDAK, faaliyetlerinde yerel koşul ve ihtiyaçlara, kültürel ve ekonomik gerekliliklere uygun eğitim faaliyetleri yürütür.
MEDAK, afet ve acil durum senaryolarında saha sağlık hizmetleri sunmak için çalışmakta, ayrıca acil olmayan durumlarda hassas grupların (mülteci kadınlar, mevsimlik tarım işçileri, çocuklar vb.) sağlık hakkına erişimine yardımcı olmak için çalışıyor. Hassas gruplarla yürütülen projeler, sağlık profesyonelleri tarafından detaylı bir şekilde tasarlanır ve en iyi uygulamalar sunulur.
Mülteci nüfusu dikkate alındığında, mülteci kadınların kademeli bir savunmasızlığı söz konusudur. Çoğu zaman evde ve sınırlı bir sosyal ilişki içinde yaşayan bu kadınlar hem kendi sağlık riskleri hem de aile bireylerinin sağlık riskleri konusunda yeterli bilgiye sahip değildir. Ayrıca sağlık sisteminin anlaşılamaması, sağlık kontrollerinin takibi konusunda bilgi eksikliği, sağlık kayıtlarının tutulmaması ve sağlık hizmetlerini kullanırken karşılaşılabilecek ayrımcılık, mülteci kadınların sağlık sisteminden uzaklaşmasına neden oluyor.
Kadınların sağlık hakkına erişimlerinin güçlendirilmesi, toplumsal kırılganlıkları ve riskleri azaltacaktır. Bu varsayımdan hareketle daha fazla kadına ulaşmak, bu kadınların sağlık okuryazarlığına erişmelerini ve doğru bilgilendirilmelerini ve sosyal hayata katılamadıkları için sağlık riski altında olan kadınların bilgi ve eylem bağlamında güçlendirilmesini sağlayacaktır.
MEDAK, son beş yılda aşağıdaki alanlarda faaliyet göstermiş ve bu faaliyetler sonucunda aşağıdaki kazanımlar elde etti:
- Tıbbi Kurtarma Faaliyetleri: Dernek bünyesinde rutin olarak kurum içi eğitimler yapılıyor, afet ve acil durumlar için gönüllü potansiyeli oluşturmaya çalışılıyor. Bu kapsamda AKUT Arama Kurtarma Derneği ile protokol imzalandı. Ayrıca MEDAK, UMKE tarafından Türkiye Afet Müdahale Planı’nda paydaş olarak belirlendik.
- Sağlık Okuryazarlığı Programı: 2050 yılında 250 milyon kişinin mülteci olacağı öngörülüyor. Böyle bir durumun riskleri ekonomik, kültürel ve sosyaldir. Mültecilerin sağlık sistemlerine entegre edilmemesi halk sağlığını olumsuz etkiliyor ve mevcut sağlık hizmetlerinin sürekliliğini bozma riski taşıyor. Sağlık okuryazarlığının gelişimi, risk altındaki hassas gruplara sağlık sistemi ile uyumlu bilgi ve rehberlik sağlamakla mümkündür. Bu kapsamda MEDAK’ın hayata geçirdiği SOSyria ve HERA projeleri ile bugüne kadar 5000’den fazla mülteci kadına ulaşılmış ve projeye katılan mülteci kadınların aşılama oranlarında artış gözlemlendi.
- Bilimsel Literatür: MEDAK, sağlık alanında olması nedeniyle bilimsel çalışmalara önem veriyor ve güncel literatürü takip ederek bilimsel işbirliklerini destekliyor. MEDAK’ın çalışmaları Dünya Aile Hekimleri Birliği (World Organization of Family Doctors -WONCA) tarafından değerlendirilerek, WONCA’da sunuldu. Aynı zamanda İstanbul Bilgi Üniversitesi bünyesinde mevsimlik tarım işçilerine yönelik yürütülen çalışmalar sunulmuş ve bilimsel işbirlikleri öngörüldü.
- Hassas Grupların Sağlık Hizmetlerine Erişimine Yönelik Uzun Vadeli Saha Projeleri: MEDAK, proje çalışmaları ile hassas gruplara yönelik çalışmalar yürütmüştür. 2016 yılı itibari ile Suriyeli mülteci kadınlara yönelik hazırlanan proje International Medical Corps tarafından finanse edilmiş ve bu projenin ilk aşamasında altı aylık bir çalışma yapıldı. Bu eğitimler sonucunda 2000 kişiye ulaşıldı. 2018 yılında hayata geçirilen HERA Projesi ile 3000 kadına gebelik ve gebelik sonrası aşı takvimi hakkında bilgilendirme ve uygulama kullanımı eğitimi verildi. Kahramanmaraş’ta meydana gelen depremlerin ardından deprem bölgesindeki sağlık kuruluşlarının ve kapasitelerinin belirlenmesi amacıyla Afet Sağlık Haritası projesi başlatıldı. Projede, sağlık kurumlarının, mobil ekiplerin ve sahra hastanelerinin WhatsApp üzerinden chatbot ile harita üzerinde tanımlanabilmesi hedeflendi. Bu sayede acil durumda veya sağlık müdahalesine ihtiyaç duyanlar, en yakın sağlık kurumuna ilişkin güncel verilere kolayca erişebiliyor.
HERA Digital Health’in amacından ve bu kapsamda gerçekleştirdiğiniz faaliyetlerden bahseder misiniz?
Sağlık kayıtları uygulaması anlamına gelen HERA, hamile kadınlar için koruyucu sağlık hizmetlerinin alımını artırmayı ve iki yaşın altındaki çocuklara aşı yaptırmayı amaçlayan açık kaynaklı bir mobil sağlık (mhealth) platformudur. Platform, bir mobil uygulama aracılığıyla, kullanıcıların sağlık hizmeti randevu hatırlatıcıları almasına, sağlık bilgileri almasına, merkezi tıbbi kayıtları saklamasına, acil servislerle iletişim kurmasına ve ev sahibi ülkenin sağlık sisteminde birden çok dilde gezinmesine olanak tanır. Uygulama şu anda Arapça, Türkçe, İngilizce ve Dari dillerinde mevcuttur.
HERA Dijital Sağlık Mobil uygulaması yerinden edilmiş toplulukların, dünyanın neresine giderlerse gitsinler sağlık öykülerini yanlarında götürebilmelerini ve sağlık hizmetlerine hızlı ve zorlanmadan erişebilmelerini sağlıyor. Bu kapsamda uygulamanın yaygınlaştırılması amacıyla MEDAK olarak eğitim ve bilgilendirme faaliyetleri gerçekleştiriyoruz. Afetlerde tecrübeli olan MEDAK ekibi Kahramanmaraş depremlerinin ilk gününden itibaren HERA uygulamasını bölgenin kullanımına açmış, bölgedeki yıkılmamış ve aktif bulunan sağlık kurumlarının tespitini yapmış ve HERA uygulamasından yayınladı. Uygulamaya çeviri özelliği getirdik böylece afetten etkilenen farklı toplulukların bölgede çalışan uluslararası kuruluşlardan hizmet alırken dil bariyerini ortadan kaldırmayı hedefledik.
6 Şubat’ta meydana gelen Kahramanmaraş depremi sonrasında sahada faaliyet gösteren sivil toplum kuruluşlarından biri olarak yaptığınız çalışmalardan bahseder misiniz? Sahadaki deneyimlerinizden yola çıkarak, deprem sonrasında yapılan müdahale çalışmalarının koordinasyonu, kırılgan grupların sağlık hizmetlerine erişimine yönelik çalışmaların etkisi konusundaki görüşleriniz nedir?
Durum tespit çalışması: MEDAK saha ekibi 17 Şubat-31 Mart tarihleri arasında depremden etkilenen Adana, Adıyaman, Gaziantep, Hatay, Kahramanmaraş, Malatya, Mersin ve Osmaniye illerinde, ilçelerinde ve köylerinde sağlık sisteminde yaşanan aksaklıkların giderilmesi konusunda atılan adımlara destek sağlamak; orta ve uzun vadede oluşacak ihtiyaçları belirlemek aynı zamanda ihtiyaç̧ analizi çalışması sonucunda ortaya çıkan sonuçlara uygun bir eylem planının oluşturmak amacıyla hızlı durum tespiti ve değerlendirmeye yönelik bir saha çalışması gerçekleştirdi. Bunun sonucunda Depremden Etkilenen İllerde Cinsel Sağlık Üreme Sağlığı Durum Değerlendirme yayımladık. Raporun İngilizcesi ’ne ulaşabilirsiniz.
MEDAK/HERA Operasyon Merkezi: Depremin üçüncü haftasında Seyhan Belediyesi’nin Gürselpaşa bölgesinde tahsis ettiği bir alana konteyner operasyon merkezi kurduk ve deprem bölgesindeki çalışmalarını buradan yürütüyoruz.
afetsaglikharitasi.org: 7 Şubat itibariyle, MEDAK ve HERA teknik birimleri Afet Sağlık Haritası hazırlayarak, afetsaglikharitasi.org adresinden yayımlanmaya başladık. Sağlık hizmeti veren kurumların güncel durumları, en yakın sağlık birimlerinin mevcut konumları, kurulan sahra hastanelerinin verdiği hizmetler anlık güncellemeler ile deprem bölgesindeki halkın kullanıma açıldı. Afet sağlık haritasının kullanımını artırmak için Türkiye genelinde ve afet bölgeleri özelinde Facebook, Instagram gibi dijital kanallar aracılığıyla yaygınlaştırma çalışmaları yapıldı. Bunun yanı sıra saha ziyaretleri yapılan il ve ilçelerde kurumsal görüşmeler ile yaygınlaştırma çalışmaları yürütüldü. Haritanın geliştirilme sürecinde yaklaşık olarak 40 gönüllü̈ görev almıştır. Sahadan veri toplama, veri işleme ve veri doğrulama yönergeleri oluşturularak çalışmalara başlandı. Afet sağlık haritası aynı zamanda çeviri özelliği ile afet bölgesinde bulunan kullanıcıların ana dillerinde sesli ve yazılı olarak hizmet veriyor.
WhatsApp Chatbot Destekli Afet Haritası: helpbot.heradigitalhealth.org afet bölgelerinde insani yardım hizmeti veren sivil toplum kuruluşlarının (STK), WhatsApp chatbot üzerinden, 18 farklı kategoride, çok hızlı şekilde sundukları hizmetleri ekledikleri, herkesin kullanımına açık bir haritadır. WhatsApp chatbot özelliği ile hızlı şekilde afet bölgesinde istenen bütün hizmet merkezleri/ noktaları eklenebilir. 18’den fazla merkez veya noktayı haritaya eklemek bir dakikadan daha kısa sürüyor. Haritada yer alan kategoriler özelleştirilebilir. Haritaya girilen servis/yardım merkez veya noktaları son hizmet tarihinin dolması ile otomatik olarak haritadan siliniyor.
STK’ların İç Koordinasyonu için WhatsApp Chatbot Destekli Harita: ngo.heradigitalhealth.org, MEDAK ve HERA geçmiş̧ afet tecrübesinden yola çıkarak -afetin boyutu da düşünüldüğünde- depremin ilk gününden itibaren, kuruluşlar arası iletişim ve koordinasyon sorunu yaşanmasının yüksek olasılığını öngörmüştür. Deprem bölgesinde faaliyet gösteren kuruluşların ekip içi koordinasyonunu kolaylaştırmak ve STK’ların gerekli gördükleri desteği mükerrer desteklerin önüne geçmek için afetsaglikharitasi.org haritasına ekleyebilecekleri, kaynakları verimli kullanabilmek ve STK’lar arası koordinasyonunun sağlanması için WhatsApp chatbot üzerinden hızlıca konum ekleme ve koordinat bazlı ve gerçek zamanlı tek bir harita üzerinden görüntülemeye olanak sağlayan bu platformu geliştirdik. Saha ekipleri anlık durumlarını WhatsApp chatbot üzerinden haritaya ekledikleri yönetilebilir bir sistem yöneticisi paneline sahiptir. Sadece STK’lara özeldir. Yönetilebilir ve özelleştirilebilir bir sistem yöneticisi paneline sahiptir. Hızlı şekilde toplu işlem ve raporlama yapılabilir. WhatsApp chatbot özelliği üzerinden hızlı şekilde kaynak eklenebilir.
HERA Dijital Sağlık Mobil Uygulaması: HERA Dijital Sağlık Mobil Uygulaması, afetten etkilenen nüfusun kullanımına açılmış olup, Afet Sağlık Haritasında yapılan güncellemeler HERA uygulamasına eş zamanlı olarak entegre edilmiştir. Aynı zamanda, HERA Dijital Sağlık Mobil Uygulamasını kullanmadan önce kadınlara hamilelikte ve sonrasında önerilen bakımlar ve riskli durumlar, aşının çocuklar için önemi ve kurallara uygun olmayan aşılamanın potansiyel sonuçları hakkında bilgilendirme yapılmaktadır. Hatay Merkez, Antakya, Altınozü ve Samandağ ilçelerinde gerçekleştirilen ziyaretlerde, aile ve göçmen sağlığı merkezi çalışanlarına uygulama tanıtılmış ve nasıl kullanılacağı konusunda eğitim verilmiştir. HERA uygulaması hakkında daha detaylı bilgiye heradigitalhealth.org internet sitesi üzerinden erişilebilir.
Kadın Hijyen Kiti Dağıtımı ve HERA Dijital Sağlık Mobil Uygulamasının Deprem Bölgesinde Yaygınlaştırılması: Afetlerde Cinsel Sağlık ve Üreme Sağlığı (CSÜS) için Asgari Sağlık Hizmet Paketi (MISP) çerçevesinde hazırlanan kadın hijyen kitleri, MEDAK saha ekibi tarafından düzenli olarak deprem bölgesinde kırsal alanlarda yaşayan kadınlara dağıtılmaktadır. Aynı zamanda, HERA Dijital Sağlık Mobil Uygulamasının tanıtımı da gerçekleşiyor.
Deprem bölgesinde yaptığımız tespit çalışmaları sonucunda yayınladığımız raporda belirtildiği gibi, depremle birlikte cinsel sağlık ve üreme sağlığı ile ilgili hizmetler bölgede kesintiye uğramıştır.
Hastanelerin çoğunun hasar alması ve kullanılamaz hale gelmesi, kurulan geçici sağlık hizmet noktalarının ise akut sağlık ihtiyaçlarına yanıt vermek amacıyla tasarlanmış olması, hem hamile kadınların takibinde aksaklıklara yol açmış hem de bebekler için koruyucu-önleyici sağlık hizmetlerinin sınırlanmasına neden olmuştur. Cinsel sağlık ve üreme sağlığı hizmetleri için sahra/gezici sağlık tesislerine ve dolayısıyla gerekli tıbbi ekipmana olan ihtiyaç artmıştır. Ayrıca gebelik önleyici ve cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlar için koruyucu materyallere erişimin bölgede son derece zor olduğu görülmüştür. Depremin ilk 30 gününde yeterli ekipmanın bölgede bulunmadığı, sonrasında ise sınırlı sayıda ekipmanla hizmetlerin sunulduğu gözlemlenmiştir. Cinsel sağlık ve üreme sağlığı hizmetleri için saha/gezici sağlık tesislerine ve dolayısıyla gerekli tıbbi ekipmana ihtiyaç olduğu, sağlık otoriteleri ve Birleşmiş Milletler Nüfus Fonu (UNFPA) tarafından açıklanmıştır.
Bölgede birçok STK faaliyet gösteriyor, ancak bu kuruluşlar arasında koordinasyon ve iletişim sağlanamadığından hizmetlerin tekrarlanması ve kaynak israfının oluşmasına neden oluyor. Depremden etkilenen insanların bazıları hizmetlerden yeterince faydalanırken bazıları hala hizmetlere erişim sağlayamamıştır; bu durum ciddi bir koordinasyon sorununa işaret ediyor. Deprem bölgesinin genişliği ve hasarın derinliği, kırılgan grupların özel ihtiyaçlarını görünmez kılıyor. Örneğin, LGBTI+’lar ve mülteci kadınlar için sınırlı sayıda hizmet bulunmakta ve bu da fiziksel ve cinsel şiddet ile ilişkili sağlık sorunlarının ölümcül sonuçlarına yol açıyor. Bölgede, kamuya dahil olmak üzere hiçbir kurumda cinsel şiddetin ardından koruyucu-önleyici sağlık malzemelerine rastlanmıyor.
Ne yazık ki Birleşmiş Milletler İnsani Yardım Koordinasyon Ofisi’nin (United Nations Office for the Coordination of Humanitarian Affairs-UNOCHA) her hafta düzenlediği sağlık sektörü toplantılarına katılım sayısı düşmekte bu da sağlık alanında çalışan STK’ların kapasite ve kaynak yetersizliği nedeniyle bölgeden çekilmeye başladığını gösteriyor. AFAD ve sağlık alanında çalışan devlet kurumlarının şeffaf olmaması çadır ve konteyner kentlerde sağlık müdahalelerinin izlememesine yol açıyor. Bölgede çalışan STK’ların etki alanının artması için desteklenmesi gerekiyor.
MEDAK medikal alt yapılı arama-kurtarma çalışmalarını gönüllülerin desteğiyle gerçekleştiriyor. MEDAK’ın gönüllülük sürecini ve gönüllülerin çalışmalarınıza katkıları anlatır mısınız?
MEDAK’ın kuruluşundan bu yana temel amacı afet ve insani krizlerde sağlık hizmeti sunmaktır. Bu amacı arama kurtarma ve medikal kurtarma faaliyetleriyle yerine getiriyoruz. Sağlık alanında deneyimi olan çoğunlukla sağlık çalışanlarından oluşan gönüllüler, belirli eğitimleri tamamlayarak sahada görev yapabilecek duruma getiriliyor. Dolayısıyla asıl hedefimiz, sağlık bilgisine sahip olan kişilere bir afet durumunda nasıl davranmaları ve çalışmaları gerektiğini aktarmaktır.
Yaşadığımız son depremler ve önceki afetlerde, önceden eğitim almış olan gönüllülerimiz, diğer arama kurtarma dernekleri ile işbirliği içinde, afetin akut döneminde sahadaki çalışmalara katılıyor. Bu afette de, daha önce eğitim almış kişiler, birçok arama kurtarma ekibinin çalışmalarına katılmış ve afetin ilk haftasından itibaren sahada görev yapmıştır. Bu görevler, lojistik destek sağlama, koordinasyon faaliyetleri, sağlık hizmeti sunma ve sağlık hizmeti sunucularını haritalama gibi birçok aktiviteyi içeriyor.
Buna ek olarak yaşanan afetin boyutu düşünüldüğünde, arama kurtarma dışında da birçok desteğe ihtiyaç oldu. Bunlardan birisi teknoloji ve yazılım mühendisliğiydi. Bunun sebebi MEDAK’ın bir yandan sahadaki sağlık durumu, sağlık hizmeti sunan merkezlerin aktif olup olmadığını anlamak ve popülasyona bunu bildirmek. Bunun için neredeyse 30 gönüllü arkadaş hem uzaktan hem de bölgede çalışmalar yürütüp bu bilgileri toparladı ve basit bir harita üzerinden bölgedeki afetzedelerin hizmetine aldı.
Kurumsal Destek Fonu’nun 2022 döneminde sağladığımız hibe ile odaklanacağınız kurumsal gelişim başlığı ne olacak? Bu kapsamda ne tür çalışmalar yapmayı planlıyorsunuz?
Kurumsal Destek Fonu ile MEDAK’ın finansal sürdürülebilirlik ve dernek yönetimi konularında kapasite geliştirmeyi planlıyoruz. Bu iki konu, MEDAK’ın sahada etkili olabilmesi için uzun vadeli olarak ihtiyaç duyduğu en önemli unsurlardır. Bu şekilde gelecekte alacağımız fonları garanti altına almayı ve kalıcı bir bağışçı kitlesi oluşturmayı amaçlıyoruz. Bunun yanı sıra, derneğimizin yönetimsel işlerini düzenlemeyi ve daha sistematik ve profesyonel bir yapıya kavuşturmayı hedefliyoruz.
Bu iki konuda kurumsal olarak gelişebilmek için dışarıdan danışmanlık desteği almayı ve personel alımını planlıyoruz. Bu sayede bilgi edinme imkânı buluyor ve bu bilgiyi içselleştirerek kurumsal hafızamıza yerleştiriyoruz. Amerika’da bulunan kardeş kuruluşumuz HERA ile ilişkilerimizi güçlendirmek ve uluslararası bağışçılarla ilişkilerimizi geliştirmek için çaba gösteriyoruz. Bu kapsamda danışmanımız HERA ile işbirliği yaparak yaptığımız çalışmaları geliştiriyor ve bu çalışmaları bağışçılara raporluyor ve sosyal medya aracılığıyla duyuruyoruz. Ayrıca, Türkiye’de meydana gelen depremle birlikte saha odaklı çalışmalara da önem veriyoruz. Bu şekilde yaptığımız çalışmaları daha fazla duyurabiliyor, potansiyel ve mevcut bağışçılara çalışmalarımızı aktarabiliyor ve bağış toplayabiliyoruz.