Sivil Toplum ve Medya Çalışmaları Derneği (Sivil Sayfalar), sivil toplum aktörlerinin tecrübesini ve uzmanlığını sivil toplum haberciliği yoluyla medya, kamu yönetimi, kanaat önderleri ve diğer sivil toplum kuruluşları arasında görünür kılmak amacıyla çalışmalar yürütüyor. Sivil Sayfalar, İzmir Depremi Acil Destek Fonu kapsamında Turkey Mozaik Foundation ve Kahane Foundationeş finansmanıyla sağladığımız hibe desteğiile hayata geçirdiği Depreme Hazırlık Amaçlı Kurulan Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) Araştırma Komisyonu’nu İzleme projesini yakın zamanda tamamladı. Bu kapsamda TBMM’de temsil edilen tüm siyasi partilerin ortak iradesi sonucu kurulan Deprem Araştırma Komisyonu ve STK’ların süreçlere katılımına dair izleme değerlendirme ve farkındalık çalışmaları yürüten dernek, projedeki deneyimlerinden yola çıkarak hazırladığı Sivil Toplum ve Deprem: TBMM Deprem Araştırma Komisyonu Raporu’nu yayınladı.
Sivil Sayfalar Yayın Yönetmeni Emine Uçak Erdoğan ile röportajımızda projedeki deneyimlerini, sivil toplumun karar alma süreçlerine katılımı içi yapıması gerekenleri ve sivil toplumun son günlerdeki gündemini konuştuk.
Depreme Hazırlık Amaçlı Kurulan TBMM Araştırma Komisyonu’nu İzleme projesini yakın zamanda tamamladınız. Proje kapsamında yaptığınız çalışmalardan ve Sivil Toplum ve Deprem: TBMM Deprem Araştırma Komisyonu Raporu’nun öne çıkan bulgularından bahseder misiniz?
Raporda Depremle ilgili Araştırma Komisyonunun çalışmalarına mercek tuttuk. Tutanakları inceledik ve sivil toplum kuruluşlarının (STK) Komisyon toplantılarına ve afet/deprem politikalarına katılımının nasıl ele alındığını anlamaya çalıştık. STK ve kamu arasındaki kopukluğun izlerini sürdük. Aynı zamanda, doğrudan ya da dolaylı olarak deprem ve afet çalışan STK ve platformların Komisyon’la nasıl bir ilişki kurduğunu, Komisyon’un çalışmalarına katkı sunma kanallarını ne şekilde kullandıklarını anlamaya çalıştık. Sosyal medya kampanyaları, bireysel ve birlikte toplantılarla Komisyon’a katkı sunmaları için STK’ları motive etmeye çalıştık.
Depremle mücadeleye ilişkin hazırlanan ulusal stratejik planlara göre STK’lar; deprem öncesi, deprem sırası ve sonrası sürecin özneleri olarak tanımlanıyorlar. STK’ların katılımına yönelik oluşturulmuş katılımcı ve “iyi niyetli” politikalar kağıt üzerinde mevcut. Ancak bu alanlarda STK başlığı somutlaştırılamıyor, STK’lar soyut birer özne olmaktan öteye geçemiyor. Ve tabii ki süreçlerin aktif bir tarafı haline getirilemiyor. Türkiye’deki geniş STK yelpazesine yönelik bilgi ve anlayış çok kısıtlı.
Meclis Komisyonu toplantılarında da kapsamlı bir STK odağının ihmal edildiğini ve STK’ların tam anlamıyla birer paydaş olarak ele alınmadığını görüyoruz. Komisyona davet edilen STK’ların sayısının düşük olduğu, katılan kurumların büyük oranda hali hazırda devletle entegre ya da işbirliği içerisinde çalışan dernek ve vakıflar ile zorunlu üyelik temelinde örgütlenen meslek örgütü ya da meslek odaları niteliği taşıdığı (Türk Kızılay Derneği, AKUT Arama Kurtarma Derneği, Elektrik Dağıtım Hizmetleri Derneği (ELDER ), Türkiye Doğal Gaz Dağıtıcıları Birliği (GAZBİR), Türkiye Deprem Mühendisliği Derneği, Türkiye Müteahhitler Birliği, Tüm İtfaiyeciler Birliği Derneği (TİB), Türkiye Deprem Vakfı, Yapı Denetim ve Deprem Mühendisliği Derneği, İnşaat Müteahhitleri Konfederasyonu, Kentsel Dönüşüm ve Hukuk Platformu) görülüyor.
Komisyonda STK katılımlı formül üzerinden tartışılan çoğu konunun (örneğin, yapı üretim süreçleri) daha çok meslek örgütü niteliği taşıyan kurumlara alan açtığı görülüyor. STK’larla ilgili fazlasıyla genel geçer ve edilgen tanımlamalar var.
Afet yönetiminde olduğu gibi, kamu kurumlarının sunumlarında ve tartışmalarda, STK’larla işbirliğinde ve koordinasyonda öz eleştiri dozu oldukça düşük. Sadece STK’larla değil, deprem sahasındaki koordinasyon kalitesinin merkezi hükümetle, yerel hükümetin farklı partilerden olduğu durumlarda daha düşük olduğu anlaşılıyor.
STK’ların önemli bir saha ve ilişki ağı yaratma potansiyeli var. Ancak bu potansiyel karşılıklı güvensizlikler nedeniyle etkili bir şekilde kullanılamıyor. Pek çok STK’da onları diğer STK’lardan ayıran yaklaşımsal ya da siyasi özellikler nedeniyle, deprem gibi kritik durumlarda bile bir araya gelmekte ya da bir arada iş üretmekte zorlanabiliyor. STK’lar, siyasi süreçlere katılımın son derece kısıtlı olduğu bu zamanlarda, açılan olanakları iyi kullanamıyor. Uzmanlıklarını, bilgilerini ve becerilerini bu kanallara ulaştırmak konusunu daha fazla gündeme almaları gerekiyor. Bu noktada STK’ların, kapasite ve yeteneklerini sorgulamaları ve kamunun STK’lara açtığı alana uygun çıktılar üretmeyi gündemde tutmaları önem taşıyor. Bu alan kendi kendine yani devletin insiyatifiyle açılması kolay olmayan bir alan. Bu nedenle STK’lar potansiyellerini ve profesyonellik ölçütlerini test etmesi, profesyonel ve sistematik çalıştıklarını ispat etmesi gerekiyor.
Proje kapsamında deprem konusundaki çalışmalar özelinde kamu-sivil toplum işbirliğini geliştirmek ve sivil toplum kuruluşlarının karar alma süreçlerine katılımını artırmak için çalışmalar yaptınız. Bu süreçte edindiğiniz deneyimlerden ve bu tür çalışmalarda dikkat edilmesi gereken noktalardan bahseder misiniz?
Yukarıda bahsettiğimiz gibi bu konuda aşılması gereken teknik ve algısal zorluklar var. Sivil toplumun kamu üzerindeki etki kapasitesini geliştirmek, STK’ların en önemli gündemi olmalı. En son Akdeniz bölgesinde yaşanan orman yangınlarında da görüldüğü üzere, insanlar kendilerini etki yaratamadıkları için çaresiz hissediyor ve bir şeyler yapmak istiyor. Bu toplumsal iradeyi profesyonelliğe ve etki yaratmaya yönelik yöntemlere kanalize etmek için çok çalışmak gerekiyor. STK’ların çalışmalarına ilham olması umuduyla, şu somut önerileri sıralayabiliriz:
STK tanımının siyasi ve kamu politikası ile ilgili süreçlerde soyut kaldığından bahsetmiştik. Bunun için afet ve deprem süreçlerine ilişkin doğrudan ya da dolaylı olarak çalışan STK’lar yerel ve ulusal düzeyde haritalandırılmalı. STK’lar buna öncülük edebilirler. Bu haritalar mahallelerden başlayarak, illeri ve tüm ülkeyi kapsayacak seviyelerde hazırlanmalı ve kamu, yerel yönetim ve bütün STK’ların kullanımına sunulmalı. Bu haritalar periyodik olarak güncellenmeli.
STK’ların kendi çalıştıkları alanlardan bağımsız olarak, afetler, depremler, iklim krizi ve salgın gibi gündelik hayatı etkileyen konuları politika, plan ve programlara dahil etmesi, bu bakış açısının ana programlara yerleştirilmesi gerekiyor. STK’ların konu ve alanlarından bağımsız afet ve deprem durumlarında işleme koyacakları, kaynaklarını ve ağlarını harekete geçirecekleri acil durum planlarının hazır olması da önemli.
STK’lar afet gibi can alıcı bir konuda işbirliğinin önünü tıkayan siyasi çekişmeler ve farklılıklara karşı merkezi ve yerel yönetim ve süreçlerin paydaşı olan STK’lar arasında protokol oluşturmaya yönelik bir çalışma yürütebilirler. Bu protokol, deprem sahasında, aktörler arasındaki ilişkiler siyasi nedenlerle sekteye uğruyorsa, olası anlaşmazlık durumlarında ortaya çıkacak meseleleri ele almada ve sorunların üstesinden gelmede etkili olabilir.
Hibe desteğimizin Türkiye’de depreme hazırlıklık alanında yapılan çalışmalara ve derneğinize nasıl bir katkısı oldu? İzmir Depremi Acil Destek Fonu’nu destekleyen bağışçılarımızla paylaşmak istediğiniz bir mesaj var mı?
Hibe desteği ile birlikte sivil toplumun deprem başta olmak üzere afet politikalarına dahil edilmesi noktasında farkındalık oluşturma imkanı bulduk. Yine aynı şekilde afet alanında çalışan sivil toplumun mevcut durum ve afetlerin risklerinin azaltılması noktasındaki faaliyetlerini, bu konudaki birikimlerini ve öngörülerini gündeme taşıdık. Meclis Komisyonu nezdinde STK katılımı noktasında değerlendirmeler yapma imkanı bulduk. İklim kriziyle birlikte Türkiye’nin afetler karşısındaki kırılganlığı iyice artmaya başladı. Bu nedenle afet konusundaki desteklerin çeşitlenerek artması, dezavantajlı kesimlerin afet politikalarına dahil edilmesi amacıyla çalışmalar yürüten kurumların desteklenmesi önemli.
Hibe kapsamında düzenlediğimiz çalıştay gündelik işleyişlerinde bir araya gelmeyen pek çok farklı kesimden STK’yı bir araya getirdi ve birbirlerini daha yakından tanımlarını sağladı. Toplantıya aynı zamanda Deprem Araştırma Komisyonu üyesi 2 milletvekili, TBMM yasama uzmanların çoğunlukta olduğu Yasama Derneği’nden bilgiler sunan bir uzman ve İzmir ve İstanbul Belediyeleri’nden yetkililer katıldı. Yerel ve merkezi yönetimden siyasetçiler ve bürokratların, STK temsilcileriyle çevrimiçi dahi olsa bir araya gelmesi çok kıymetli. İlişkilerin ve karşılıklı anlayışın oluşmasının kapısını aralıyor.
Sivil toplum haberciliği yapan bir kurum olarak son dönemde sivil toplum gündeminde en fazla yer alan ve tartışılan konuların neler olduğunu paylaşabilir misiniz?
Pandemi tüm dünyada, sektörlerde olduğu gibi sivil toplumun gündeminde de yerini koruyor. Sivil toplum bir yandan pandeminin oluşturduğu eşitsizlikleri görünür kılma, çözüm önerileri oluşturma çalışmaları yürürtürken, bir yandan da varlık mücadelesi veriyor. İklim kriziyle birlikte artan ekolojik sorunlar, Türkiye’in İstanbul Sözleşmesi’nden çekilmesiyle birlikte kadına şiddetin artması, mülteci krizi gibi konular da gündemdeki yerini koruyor. Son günlerde bunlara fon tartışmaları da eklendi. Yangın süreciyle birlikte sivil toplum için önemli olan şeffaflık, bağışların nasıl kullanıldığı, koordinasyon gibi konular da sivil toplumun gündemindeki diğer konular.
Sivil Sayfalar farklı paydaşları bir araya getiren ve diyalog ortamlarını artıran çeşitli projeler de yürütüyor. Bu bağlamda gelecek dönemde yapmayı planladığınız projelerden ve çalışmalardan bahseder misiniz?
Sivil Sayfalar önümüzdeki süreçte sivil toplumun etkisini, görünürlüğünü arttırma ana misyonunun yanı sıra; sivil alanın genişlemesi ve sivil topluma elverişli sistem reform çalışmalarına yoğunlaşacak. Sivil toplumun ortaya koyduğu birikimi, yürütülen çalışmaları ve çözüm önerilerini karar mekanizmalarına ulaştırma noktasında önemli bir alan sunan sivil toplum haberciliğine de devam edilecek.
