Bilim Kahramanları Derneği (Bilim Kahramanları) bilimsel düşünce ve bilimsel farkındalığın toplumun her kesiminde yayılması ve teşvik edilmesi amacıyla çalışmalar yapıyor, çocukların ve gençlerin erken yaşta bilimle buluşmalarını sağlıyor. Ekim 2019’da düzenlediğimiz Destekle Değiştir etkinliğine Kızlar Bilimle Buluşuyor projesiyle katılan Bilim Kahramanları, bu kapsamda 6-10 yaş arasındaki kız çocuklarının bilim, teknoloji, matematik ve mühendislik becerileri (STEM) geliştirmeleri ve kodlama, proje geliştirme, takım çalışması, sunum yapma gibi alanlarda deneyim kazanmaları amacıyla faaliyetler yürüttü. COVID-19 salgını sebebiyle projeyi çevrimiçi yöntemlerle hayat geçiren dernek; çalışmalarını Adana, Antalya, Balıkesir, Batman, Denizli, Diyarbakır, Edirne, Hatay, İstanbul, İzmir, Kars, Kocaeli, Kütahya, Manisa, Mersin ve Samsun illerindeki 20 devlet okulunda okuyan 120 kız öğrenci ve 52 öğretmenle gerçekleştirdi. Bilim Kahramanları Derneği Örgütlenme Koordinatörü Merve Özayıtgu ile Kızlar Bilimle Buluşuyor projesi kapsamında gerçekleştirdikleri faaliyetleri, Destekle Değiştir etkinliğine katılmanın çalışmalarına katkılarını ve Kızlar Bilimle Buluşuyor projesinin etkilerini konuştuk.
Kızlar Bilimle Buluşuyor projesinin ikinci fazını yakın zamanda tamamladınız. Proje kapsamında yaptığınız çalışmalardan ve projenin çıktılarından bahseder misiniz?
2018 – 2019 yılında ilk kez başvurduğumuz Çocuk Fonu’nda, birçok başvuru arasından destek almaya hak kazanmanın mutluluğunu yaşadık. Projeye katılan kız çocuklarının ilk senedeki başarısı, Sivil Toplum için Destek Vakfı’nın ev sahipliğinde gerçekleşen Destekle Değiştir etkinliğinde de önemli destekler almamızı sağladı. Bu etkinlikte kazandığımız destekçiler sayesinde takım sayımızı 12’den 20’ye çıkartma şansı bulduk. 2019 – 2020 sezonunda 16 şehirdeki 20 takımdan 120 kız çocuğu yaptığımız çalışmalarda aktif olarak yer aldı. Kızlara, 52 öğretmen rehberlik etti. Bu destek kapsamında yine takımlarımızın ihtiyaç duyduğu eğitim materyallerini ve robot setlerini temin ettik. Projenin bu döneminde çok önem verdiğimiz bir iş birliğini de gerçekleştirdik. Bahçeşehir Üniversitesi BAUSTEM ile projemize katılan kız çocuklarının kazanımlarını ölçen bir etki çalışması sürdürdük. Takım üyeleri olan kız çocukları ile odak grup çalışmaları gerçekleştirdik. Çocuklar, takım koçları ve danışmanlarına yönelik hazırlanan anketler sayesinde geri bildirimler aldık. Raporumuzu tamamladık ve yakın bir zamanda herkesin erişimine açık hale getirmeyi planlıyoruz.
COVID-19 salgını ve bu kapsamda alınan tedbirler nedeniyle Kızlar Bilimle Buluşuyor projesinin 2. fazını uygularken bazı değişiklikler yapmanız gerekti. Bize bu değişikliklerden ve projeye etkilerinden bahseder misiniz?
11 Mart 2020 tarihinde Sağlık Bakanlığı tarafından yapılan açıklamada Türkiye’de COVID-19 vakasının görülmesi sebebiyle bizler de farklı yaş gruplarından çocuklar ve öğretmenlerle bir araya geldiğimiz kutlama etkinliklerimizi erteleme kararı aldık. Erteleme kararı aldığımız etkinliklerden biri de Kızlar Bilimle Buluşuyor projesi kapsamında desteklediğimiz kız takımlarının da katılım sağlayacağı Minik Bilim Kahramanları Buluşuyor fuarlarıydı. Bu kararımızdan kısa bir süre sonra Milli Eğitim Bakanlığı’nın yüz yüze eğitime ara vermesi sebebiyle takımlar da çalışmalarına devam edemedi.
Programın uygulama sürecinin yanı sıra etki raporu hazırlıklarımız için planladığımız çalışmaları da değiştirmek durumunda kaldık. Ön test – son test metodunu uygulamayı planladığımız geniş katılımlı etki raporu kapsamında Türkiye genelinde programa katılan 752 takım ile ön test sürecimizi tamamlamıştık. Ancak takımların çalışmalarına ara vermesi ve fuarların gerçekleştirilememesi sebebiyle son testini uygulayamadığımız araştırmayı da bir süreliğine askıya almak ve yöntemimizi gözden geçirmek durumunda kaldık.
Fuarlarımızı Kasım-Aralık ayında çevrimiçi platformlara taşırken, bu süreçte uzaktan takım çalışmalarını yürütecek öğretmenlerimize yönelik destekleyici dokümanlar hazırladık. Ayrıca etki raporumuzu, katılan takımlarla odak grup görüşmeleri yaparak ve kız çocukları ile öğretmenlerine yönelik anketler uygulayarak hazırladık.
Yaşanan salgın sebebiyle hepimiz için oldukça zorlu bir dönem oldu ancak hem uluslararası ortaklarımızın hem de öğretmenlerimizin destekleri ile tüm süreci en uygun şekilde uzaktan ya da hibrit yöntemlerle tamamlayabildiğimiz için mutluluk duyuyoruz. Süreçteki tüm takvim ve uygulama planı değişiklikleri konusundaki anlayışından dolayı Sivil Toplum için Destek Vakfı’na da çok teşekkür ederiz.
Bahçeşehir Üniversitesi BAUSTEM iş birliğiyle projenin kız çocukları ve takımlara rehberlik eden öğretmenler üzerindeki etkisini ölçen bir araştırma gerçekleştirdiğinizden bahsettiniz. Bu araştırmadan öne çıkan bulguları bizimle paylaşır mısınız?
Proje kapsamında bizi en çok heyecanlandıran faaliyetlerden biri etki raporuydu. Bahçeşehir Üniversitesi BAUSTEM iş birliğinde kız çocuklarının STEM alanlarında çalışmalarını ve projeler üretmelerini teşvik etmeyi amaçlayan projemizin etki analizinde programın amaçlarıyla bağlantılı olarak 3 araştırma sorusuna odaklanıldı:
- Projenin kız çocuklarının STEM alanlarına ve STEM kariyerlerine ilgisi, STEM kimlikleri ve STEM arayışlarında istatistiksel olarak anlamlı bir etkisi oldu mu?
- Projenin katılımcı öğretmenler arası iş birliği, öğretmen öz yeterliliği ve öğretim uygulamaları üzerinde anlamlı bir etkisi oldu mu?
- Kız çocukları proje deneyimlerini nasıl aktarıyor?
Bu araştırma soruları bağlamında çıktılara bakacak olursak; kız çocuklarının proje süresince STEM alanlarına ilgisi başta olmak üzere STEM kimliği, STEM anlayışları ve STEM kariyerlerine olan ilgilerini geliştirme olanağı bulduğunu söyleyebiliriz. Proje etkinliklerinin, kız çocuklarının STEM alanlarını daha fazla tanımalarına ve deneyimlemelerine fırsat verdiği, bu şekilde kız çocuklarının STEM alanlarına yönelik ilgi ve algılarını yeniden gözden geçirme olanağı bulduğuna dair bir görüş oluştu. STEM alanlarına ilişkin olumlu etkilerin kızlardan oluşan takımlarda gerçekleşmesi, olanak verildiğinde kızların bu alanlarda kendilerini geliştirebileceklerini işaret etmesi bakımından umut verici oldu.
Araştırma sonuçlarından takımlara rehberlik eden öğretmenlerin de program uygulamalarından belli bir ölçüde yararlandığı görüldü. Öğretmenler özellikle öğretmenler arası iş birliği eylemlerinde artış olduğunu ifade ettiler. Salgın koşullarına rağmen iş birliğinin artmasının ise program faaliyetleri ile ilişkili olduğu düşünülüyor. Öğretmenlerin hem farklı sınıf düzeylerinden öğrencilerle çalışmaları sebebiyle diğer öğretmenlerle etkileşim içine girdikleri hem de farklı alanlardaki branş öğretmenlerinden destek aldıkları gözlemlendi. Program kapsamında öğretmenlerin takımlara rehberlik etme becerilerini geliştirmek için daha fazla destek sağlanmasının programdan kaynaklı daha güçlü etki gözlenebilmesi bakımından yararlı oldu. Etki raporu öncesi öğretmenlerin desteklenmesinin önemli bir ihtiyaç olduğunu gözlemlemiştik, hatta bu sebeple 3. faza farklı alanlardan öğretmen eğitimlerini dahil etmek adına çalışmalarımızı sürdürdük.
Anketlere ek olarak odak grup görüşmelerinde, kız çocuklarının sezon teması ile ilişkili olarak geliştirdikleri şehir tasarımı projelerinde doğal afetlere dayanıklılık ve sürdürülebilirlik kavramlarına odaklandıkları gözlemlendi. Proje süresince ortaya koydukları ürünlerinde birçok beceri kazandıklarını paylaştılar. Özellikle farklı fikirlerin bir araya getirilerek çözüm üretilmesi ve takım çalışmasından keyif aldıkları öne çıktı. Proje üretimi dışında kız çocukları proje özelindeki materyalleri kullanarak yaptıkları kodlama çalışmalarından detaylı bir şekilde söz ettiler ve kodlama deneyimlerinden keyif aldıklarını ifade ettiler. Takımlar fuar deneyimlerini aktarırken heyecan, mutluluk ve gurur duygularını sıklıkla yansıttı. Kutlama etkinliği olarak önemsediğimiz fuarlardan kız çocuklarının mutlu ayrılmaları, yaptıkları çalışmaları paylaşmaktan heyecan ve gurur duymaları, onlara özgüven inşası anlamında önemli bir katkı sunduğunu ortaya çıkarttı.
Destekle Değiştir etkinliğinde yer almanın ve bu kapsamda faydalandığınız hibenin kurumunuza ve yaptığınız çalışmalara nasıl bir katkısı oldu? Etkinlikte sizleri destekleyen bağışçılara iletmek istediğiniz bir mesaj var mı?
Destekle Değiştir etkinliği kapsamında aldığımız destek ile projenin birinci yılından sonra çalışmalarda devam etmek isteyen ancak yerellerinde destek bulamayan kız takımlarımızla projeye devam etme şansı bulduk. Bunun yanı sıra 8 yeni kız takımı daha projeye katılma imkanı elde etti. Bu devamlılığın, programın kazanımları açısından oldukça kıymetli olduğunu düşünüyoruz. Kızlarımızın, STEM yolculuklarına kesintisiz devam edebilmeleri bizim için çok önemliydi.
Bu etkinlik sayesinde aldığımız destek ile ilk kez bir üniversitenin iş birliğiyle etki raporu hazırlama şansı elde ettik. Etki raporu ile projeye katılan kızların STEM alanlarına ilgilerindeki değişikliklerin nasıl olacağını gözlemlemek istedik. Akademisyenlerin katkılarıyla hazırlanan rapor, kız çocuklarının STEM alanlarına ilgilerinin ve meraklarının artışı ile 21. yüzyıl becerileri kazanımını da desteklediğini gösterdi. Bu rapor, çalışmalarımızın görünürlüğünün desteklenmesi için de oldukça önemli oldu.
Tüm Destekle Değiştir bağışçılarına, yolculuğumuzda ve kızların STEM yolculuklarında yanımızda oldukları için çok teşekkür ederiz. Türkiye’de bilim alanında toplumsal cinsiyet eşitliğine vurgu yapmamıza olanak sağladıkları için minnettarız.
Vakfımız, Kızlar Bilimle Buluşuyor projesinin 2021 döneminde gerçekleşecek 3.fazının destekçileri arasında yer alıyor. Projenin yeni döneminde ne tür çalışmalar yapacaksınız? Bu uzun soluklu yaklaşımın birlikte çalıştığınız kız çocuklarının hayatında nasıl bir etkisi olacağını düşünüyorsunuz?
İçinde bulunduğumuz 3. fazda 16 şehirden 20 kız takımını desteklemeye devam edeceğiz. Programda yine 40 öğretmen yeni mesleki beceri kazanımları deneyimleyebilecek. Bu fazda en önemli faaliyetlerimizden biri 40 öğretmene sağlayacağımız 12 saatlik eğitimler olacak. Bu eğitimlerde amacımız öğretmenlerin hem takımların kullandıkları robot setlerinin yüz yüze ve çevrimiçi kullanımına dair daha derinlemesine bilgi sahibi olması hem proje geliştirme süreçlerinde desteklenmeleri hem de programın en önemli amaçlarından biri olan toplumsal cinsiyet konusunda farkındalık kazanmalarını sağlamaktı. Eğitimlerimizi Şubat ayında uzmanların kolaylaştırıcılığında gerçekleştirdik. 20 kız takımımız bu sene herkesi harekete geçirecek ve spora teşvik edecek projeler geliştirecekler. Çalışmalarını sundukları çevrimiçi festivallere ise Mayıs ve Haziran aylarında katılım sağlayacaklar.
Yine kız çocukları için önemli ve geliştirici bir deneyim olacağına dair şüphemiz yok. Programın; kızların salgın koşullarında, kendilerini ifade etmek, yeni ilgi alanlarını belirlemek ve bu ilgili alanlarına dahil olmak için önemli bir fırsat olacağını düşünüyoruz. Dijital araçları kullanımda da becerilerinin artacağı öngörülerimiz arasında yer alıyor.
