Ocak 2020

Kurumsal Destek Fonu kapsamında hibe desteği sağladığımız Filmmor ile devam eden çalışmalarını, hibe programı kapsamında kurumsal kapasitesini güçlendirmek için önceliklendirdiği alanları ve Türkiye’de kadın hareketinin değişen mücadelesini konuştuk.

Kadınların sinema ve medyaya katılımını, kendilerini ifade edebilme alan ve olanaklarını; temsil ve üretimlerini, iletişim ve dayanışmayı artırmayı amaçlayan Filmmor’un kuruluş hikayesinden ve yaptığı çalışmalardan bahseder misiniz?

Filmmor, 2003 yılında feminist sinema yapan-yapmak isteyen kadınlar tarafından medya ve sinemadaki cinsiyetçiliğin giderilmesine katkıda bulunmak üzere üretimler, faaliyetler yürütmek için sadece kadınların katılımına açık olarak kuruldu ve 2004 yılında kooperatifleşti. Kadınların medya ve sinemaya katılımına, cinsiyetçi olmayan temsil ve deneyimlere alan açma amacıyla Uluslararası Gezici Filmmor Kadın Filmleri Festivali’ni düzenliyor. Filmmor 2004 yılından beri kendi üretimlerini yapıyor; belgeseller ve kadın örgütlerinin tanıtım filmlerini yapıyor. Kampanyalar, eylemler ve etkinliklerin görsel arşivini tutuyor. Dünyada kadın filmleri festivalleriyle ortak programlar yürütüyor. Kadınların iletişim araçlarını ve üretimlerini artırmak, kendilerini ifade edebilme olanaklarını yaygınlaştırmak için film yapım atölyeleri düzenliyor. Atölyemor, Mor Gündem gibi pratik ve teorik içeriklerle kuruluşundan bu güne Filmmor, 12 film üretti ve 60 kadın gazeteci kadının içinde yer aldığı Mediz-Kadınların Medya İzleme Grubu’nun yürütücülüğünü yaptı. Susma Bitsin ve Mor Yapımcılar gibi platformlarının da kuruluşunda yer alan Filmmor, medya ve sinemadaki çalışma, temsil, katılım koşullarını değiştirmek ve dönüştürmek için bu alanlardaki kadınlarla dayanışıyor. 5050×2020 Festivallerde Cinsiyet Eşitliği Taahhütnamesi’nin kolaylaştırıcılığını yaparak sinemaya katılımın cinsiyet eşitliğini sağlamaya yönelik çalışıyor. Sosyal medya, video gibi mecraları da kapsayan geniş ve demokratik iletişim olanaklarını hak odaklı örnekler üreterek genişletmeyi amaçlıyor. Kadın ve LGBTİ+ haklarını, bu alandaki hak savunucularının yaşadıklarını, kadınların üretimlerini, dayanışmalarını gündemleştirmek ve yaygınlaştırmak amacacıyla 2019 yılında kurulan Kadın ve LGBTİQ+ Hak Savunucuları Dijital Platformu (KAHİDEP) ile OHAL Tanıklıkları Görüntülü/Sözlü Tarih Çalışması yapıyor.

2019 yılında 18. kez düzenlediğiniz Uluslararası Gezici Filmmor Kadın Filmleri Festivali, Filmmor’un önde gelen çalışmaları arasında yer alıyor. Festivalin ortaya çıkış fikrini, Türkiye’de kadın hareketi için önemini ve alana katkılarını paylaşır mısınız?

Filmmor Kadın Filmleri Festivali, Türkiye’de festivallerde ya da sinemalarda gösterime girmeyen kadın yönetmenlerin filmlerini izlemek isteyen Filmmor’daki kadınların filmlere ulaşma çabaları ile başladı. 17 yıl önce yapılan ilk festivalde Women Make Movies’in işbirliği ile“Kadınlar Sinema Yapıyor” sözüyle yola çıktı. Gezici olan Filmmor Kadın Filmleri Festivali, dünyanın her yerinden kadınların farklı kadınlık halleri ve deneyimlerini göstermek için kadınlarla beraber kadınlar için yapılıyor. Festivallerde, sinemalarda gösterim fırsatı bulamayan, ticari olmayan filmler, uzun kısa, belgesel vs gibi ayırmadan tüm filmlere eşit davranmak için yola çıkan Uluslararası Gezici Filmmor Kadın Filmleri Festivali, Türkiye dışında da dünyadan çeşitli kadın filmleri festivalleri, Creteil Kadın Filmleri Festivali, Ermenistan Kadın Filmleri Festivali ile karşılıklı seçkiler yapıyor, toplumsal cinsiyet eşitliği alanında çalışan kadın örgütleriyle, kadın filmleri festivali networkü ile ortak uluslararası çalışmalar yürütüyor. Aynı zamanda, Türkiye’deki farklı illerden yerel kadın örgütleriyle düzenlenen gezici festival, İzmir, Antalya, Diyabakır, Mersin, Adana, Trabzon, Van gibi pek çok ilde çeşitli kadınların buluşması, deneyimlerini aktarması ve kadın dayanışmasının güçlenmesi için alan açıyor. Türkiye’deki kadın filmleri festivalleriyle; Uçan Süpürge Uluslararası Kadın Filmleri Festivali’yle dirsek temasını sürdürüyor. Uluslararası Gezici Filmmor Kadın Filmleri Festivali her yıl dünyanın farklı coğrafyalarından gelen belgesel ve kurmaca filmlerin gösterimini yaprak, festival dahilinde gerçekleştirdiği paneller, forumlar ve atölyelerle Türkiye ve dünyadaki kadınlık deneyimlerini, medya ve sinema alanında eşitsizliği yaratan nedenleri gündemleştiriyor. Tüm bu yaptıkları ve yapmak istedikleriyle Türkiye’de kadın hareketi içinde pek çok alanda yer alarak dayanışma örüyor, beraber üretmeyi, itiraz etmeyi sürdürüyor.

Türkiye’deki kadın hareketi son yıllarda nasıl bir değişimden geçiyor? Kadın hareketinin örgütlenme, savunuculuk ve kampanyacılık pratiklerinde farklılaşan konu ve yöntemler bulunuyor mu?

Türkiye’de son yıllarda yaşanan değişimler elbette kadın hareketine de yansıyor, bu yansımayla ve bizzat kadın hareketinin hedef alındığı politika ve pratiklerle kadınların baskı altına alınmak istendiği aşikar. Kadın hareketi tüm bu baskılarla mücadele etmeyi en iyi öğrenen hareketlerden biri çünkü gündemler değişse de her koşulda itiraz eden, sesini yükselten, dayanışan bir hareket olduğu için farklı mücadele biçimleriyle söz üretmeye devam ediyor. Türkiye’deki kadın hareketinde, hak ve yaşam odaklı hakların korunması veya gasp edilen hakların geri kazanımına yönelik örgütlenme, savunuculuk ve kampanyacılık konularının birincil olmaya başladığını ve bunlara dair yeni yöntem arayışı olduğu söylenebilir. Kadınların yerel yönetimlerdeki çalışmalarına yönelik baskılar, kadın dernek ve örgütlerinin kapatılması, kadınların kazanılmış alanlarına doğru bir baskı hareketi kadınları yöntem ve pratik olarak yeni yollar arayışına itti. Ancak, kadın hareketi baskı politikalarına uzak veya yabancı değil bu yüzden koşullar değişse de, eylemlilik, örgütlülük yöntemleri değişse veya değişmek zorunda kalsa da dayanışmaya, büyümeye, kadınlar haklarını korumaya-kazanmaya devam ediyor.

Filmmor bu süreçten nasıl etkilendi?

Filmmor, kadın hareket içinden pek çok oluşum ve örgütle dirsek teması olan, beraber üreten, dayanışan bir kurum olduğu için herkesle birlikte elbette bu süreçten etkilendi. Filmmor, kaynak ve sürdürülebilirlik açısından çok etkilenmemiş olsa da hem kuruluşunda hem de kurulduğu günden bu yana beraber çalışmalar yürüttüğü dernekler bu süreçte kapatıldı. Bunun elbette bir etkisi oldu. Üretmenin zorlaştığı ve buna ayrılabilecek vaktin zorunlu bir itiraz etme haline dönüşmesiyle pratiklerini de buna göre geliştirmeye başladı. Ancak, 17 yıldır olduğu gibi Uluslararası Gezici Filmmor Kadın Filmleri Festivali’nin bu yıl 18.sini düzenleyecek olmanın heyecanını ve mutluluğunu yaşıyor. Kuruluşunun temellerini oluşturan konularda çalışmaya devam ediyor.

2019 yılında Kurumsal Destek Fonu’ndan aldığınız hibe ve mentor desteği ile Filmmor, kurumsal kapasitesini hangi alanda ve hedefler doğrultusunda geliştirmeyi planlıyorsunuz?

Kurumsal Destek Fonu’ndan alınan hibe ve mentor desteği ile Filmmor’un örgütsel yapısının güçlenmesi üzerine çalışmalar yapılacak. Organizasyon şemalarının görsel ve yazılı hale getirilmesi, iş ve akışlarının tanımlarının oluşturulması, kurumsal hafıza üzerine odaklanmayla dijital arşivin hazırlanması, kurum içi koordinasyon ve organizasyon yapısını güçlendirmek için tablo, liste, analiz gibi araçların kullanımının öğrenilip, sürekliliğinin sağlanması ile iç iletişimin güçlenmesi planlanıyor.

Kurumsal Destek Fonu’nun 2019 döneminde Turkey Mozaik Foundation’ın finansmanıyla hibe desteği sağladığımız İmece İnisiyatifi Derneği (www.facebook.com/imeceinisiyatifi) ile mültecilerle yaptıkları çalışmaları, İmece Köy’ü ve hibe desteğini nasıl kullanacaklarını konuştuk.

Çeşme’de faaliyet gösteren İmece İnisiyatifi Derneği ağırlıklı olarak mültecilerle çalışıyor. Derneğin bu alandaki yaklaşımı, yürüttüğü çalışmalar ve deneyimlerinizden bahseder misiniz?

İmece İnisiyatifi Derneği, Mart 2016’da dernek statüsü almadan önce de yerelde faaliyetler gerçekleştiriyordu. İnisiyatif, o zaman ağırlıklı olarak öğrenci dayanışmaları örgütlüyor; ekonomik olarak dezavantajlı kişi ve ailelere gıda ve eşya desteği sağlıyordu.

Kasım 2015 itibariyle Suriye, Afganistan, Irak vb. gibi ülkelerden Avrupa’ya geçmek umuduyla Çeşme’ye gelen ve İzmir’in kırsal kesimlerinde temel insani ihtiyaç ve hizmetlerden mahrum bir biçimde, güvenliksiz çadırlarda yaşamak zorunda kalan mevsimlik tarım işçileri ve sığınmacılara yönelik çalışmalara ağırlık verme kararı aldık çünkü hayatlarımıza, yalnızca kendimize değil, diğer varlıklara da fayda sağlayarak anlam katabileceğini düşünen bir grubuz. Kendimizi yoksullara yardım etmek ya da yoksulluğa son vermeye çalışmak arasında bir seçim yapmanın gerektiği noktada bulduğumuzdaysa; yardımlaşmaktan vazgeçmeden, yoksulluğa son vermeye katkı sağlayacak eylemlerle var olmayı seçtik. O dönemde en yoğun, en acil ihtiyaç maalesef ki Çeşme’den Sakız Adası’na geçmeye çalışan mültecilerin ihtiyaçlarıydı.

Elektrik, su altyapısı olmayan yerlerde karşı kıyıya geçebilmek için günlerce beklemek durumunda olan insanların temel ihtiyaçlarını karşılamaya çalıştık. Battaniyeden hijyen malzemelerine, gıda paketlerinden ilaca kadar kimin neye ihtiyacı varsa, ne tespit edebildiysek götürmeye çalıştık. Bütün bu malzemelerin temininde kullandığımız yöntem, bağışçılarımızın bize güvenmesini sağladı. Bu süreçte kimseden nakit bağış kabul etmedik. İhtiyacın ne olduğunu, bunlara nerede ihtiyaç olduğunu bildirdik yalnızca. Bağışçıların gelip buradaki durumu, başka insanların içinde yaşamaya çalıştığı çaresizliği görmelerini istedik. Bu süreçte pek çok trajik olaya tanıklık ettik. İnsanların “daha iyi bir yaşam” hayaliyle hayatlarını riske atmaları başlı başına bir trajediydi zaten. İhtiyaçlarını belirlediğimiz, tedarik ettiğimiz, dayanıştığımız, sohbet ettiğimiz insanların botlara bindiğini ve o botların herhangi bir kıyıya varmadığını öğrenmek zordu. Bir ihtiyacını belirleyip, elimizde o malzemelerle gittiğimizde öldüğünü öğrendiğimiz çok insan oldu.

Temel ihtiyaçlara yönelik destek faaliyetlerimizi hala aynı yöntemle sürdürüyoruz. Tarım arazilerinde yaşayan, tarım işçisi ailelere yönelik kışlık temininde ihtiyaç neyse bunu bildiriyoruz. Soba, yağmur botu ya da gıda paketlerini bağışçının kendisinin temin etmesini; mümkünse bizimle birlikte dağıtıma katılmasını ve neye el uzattığını görmesini çok önemsiyoruz. Ya da insanların çok yoğun biçimde karşı kıyıya geçmeye çalıştığı dönemde bir fikir olarak beliren; günlerce elektriğe erişimi olmadan beklemiş ve telefonunda bir imdat mesajı atacak, bir konum gönderecek kadar şarjı kalmamış insanları ne kurtarabilirdi sorusuna cevap olarak geliştirdiğimiz EFE powerbank/Solar Age projemizi destekleyenlerin mutlaka gelip İmece Köy’ünü görmesini istiyoruz.

İmece Köy’ün kuruluş fikri ve değerlerinden bahseder misiniz? Köyde mültecilere yönelik ne tür çalışmalar yapılıyor?

Hayatlarımıza, yalnızca kendimize değil, diğer varlıklara da fayda sağlayarak anlam katabileceğini düşünen bir grup olduğumuzdan bahsetmiştik. Burada bahsettiğimiz faydanın basitçe gıda paketleri ya da başka herhangi bir yardım malzemesi dağıtmak olmadığını belirtelim. Bu gündelik ve acil ihtiyaçlar için destek sağlamaktan vazgeçmeden ayrımcılığı, adaletsizliği ve yoksulluğu ortadan kaldırma yolunda bir adım olacak işler yapmaya gayret ettik, ediyoruz. İmece Köy fikri de bütün bu işleri birlikte planlayabileceğimiz, uygulayabileceğimiz bir yer ihtiyacından çıktı. Birlikte, barış içinde, paylaşıma ve dayanışmaya dayalı bir yaşamın imkanlarını görebilmek için bir deneme yapmak istedik.

Haziran 2017’de hem faaliyetlerimizi planlayıp düzenleyebilmek hem de uluslararası gönüllülerimiz ve faydalanıcılarımızla sistemli bir biçimde bir araya gelebilmek için çalışmalarına başladığımız İmece Köy’ünde sabun, mum, takı, doğal kozmetik ürünleri ve resim atölyeleri, kendi mutfağımıza yetecek kadar tarım, permakültür denemeleri ve Güneş Çağı/ Solar Age atölyelerimizi sürdürüyoruz. Solar Age projesinin amacı benzer insani krizlerde insanların cep telefonlarını güneş enerjisiyle şarj edebilecekleri bir cihaz üretmek (EFE/ Energy For Everyone) ve bunu yaygınlaştırmak, üretilen bu cihazın geliriyle başta kadınlar olmak üzere ekonomik dezavantajlı bireyleri güçlendirmek ve İmece’nin faaliyetlerini sürdürebilmesi için bir kaynak oluşturmak.

İmece Köy bu projenin parçası olan herkes için bir dinlenme alanı aynı zamanda. Solar atölyeye gelen kadınlar ve çocukların bir kısmı denizi ilk kez bu program sayesinde görüyorlar. Çocukların çoğu ilk kez sinemaya gitme heyecanını yine İmece Köy’de yaşıyor. Çocuğu olan kadınların atölyelerimize katılımını kolaylaştırabilmek için kurduğumuz gönüllü ağı sayesinde çocuklar köyümüzde gönüllülerimizin yetenekleriyle zenginleştirilmiş içeriklere ulaşabiliyorlar. Çocukların güneşli, açık havalarda özgürce oynayabileceği büyük bir oyun parkının yanı sıra; yağmurlu ve soğuk günlerde gönüllülerimizle birlikte eğlenceli faaliyetlere katılabilecekleri, oyuncaklar ve eğitim materyalleriyle güçlendirilmiş bir çocuk odamız da var.

Gönüllülük, geri dönüşüm ve zarar vermeme ilkelerimize sadık kalarak var etmeye çalıştığımız İmece Köy mutfağı sıfır atık prensibiyle işliyor. İhtiyaçtan fazlasını tüketmemeye ve paylaşmaya olan inancımıza uygun olarak mutfak atıkları İmece Köy’de birlikte yaşadığımız kedi, köpek, koyun ve tavuklara veriliyor ya da mutfağımızın en önemli kaynağı olan tarlamızı zenginleştirmek için kullanılıyor.

İmece İnisiyatifi Derneği’nin Hindistan’ın önde gelen sosyal girişimlerinden Barefoot College ile devam eden bir iş birliği bulunuyor. Bu iş birliği kapsamında temiz enerji üretimi ile ilgili ne tür çalışmalar yapıyorsunuz? Uluslararası iş birliklerinin derneğin çalışmalarına ne tür bir katkısı oluyor?

Uluslararası Güneş Eğitimi Programı (International Solar Training Program) 2008 yılında başlamış ve Hindistan Hükümeti Dışişleri Bakanlığı’nın bir bölümü olan Hindistan Teknik ve Ekonomik İşbirliği (ITEC) ile devam ediyor. Biz İmece Köy fikrinin grup içinde konuşulduğu dönemde, bu programla Barefoot College’ın kurucusu Bunker Roy’un TED konuşması sayesinde tanıştık ve Barefoot College’ı ziyarete gittik. Hem kendi köy planımızı hem Solar Age projemizi, neden böyle bir üretim yapmak istediğimizi anlattık. Bunker Roy da bize Barefoot College’ın yürüttüğü Uluslararası Güneş Eğitimi Programı’na kursiyer gönderebileceğimizi söyledi ve üretimlerimizi bu programı bitiren kadınlarla gerçekleştirme fikrini verdi. Böylece 2017’de Uluslararası Güneş Eğitimi Programı’na Türkiye’den ilk katılımcıları gönderdik. Şimdiye dek toplam 7 kadın Barefoot’taki programa dahil oldu. Mine ve Ezgi, İmece’yle devam etmek istediler ve ekibe dahil oldular. Şu an İmece Köy’ünde devam eden Solar Age programını birlikte yürütüyorlar. Energy For Everyone (EFE/), Solar Age Projesiyle birlikte ürettiğimiz ilk ürün, güneş enerjisiyle çalışan bir powerbank. Ancak biz, güneş enerjisiyle çalışan oyuncaklar gibi farklı ürünleri de geliştirmek, üretmek istiyoruz.

Kasım ayında Bunker Roy’la tekrar görüşme imkanı bulduk ve iş birliğimizi sürdürmenin yollarını konuştuk. EFE’nin Barefoot College’in ürün kataloğunda tanıtılmasından, Hindistan’daki programın daha küçük ölçeklisini Türkiye’de uygulamaya kadar fikir alışverişlerinde bulunduk. Bu ortaklık bize en başta kendi hayalimizi gerçekleştirmenin mümkün olduğunu gösterdi. Çalışırsak olabileceğini ve iyi olabileceğini Barefoot’ta gördük. Mine ve Ezgi Barefoot’taki eğitimden sonra, ikinci bir eğitime ihtiyaç duymadan programa dahil olabildiler. Ayrıca dünyanın farklı ülkelerinden kadınlarla bir araya gelmiş olmanın onlara kazandırdığı pratikle İmece Köy’ünde, sığınmacı kadınlarla tüm dil engellerine rağmen rahatlıkla iletişim kurabildiler. Yalnızca bu bile paha biçilmez bir deneyim. Güneş enerjisi alanındaki gelişmeleri takip edebilmek, enerji sektörü ve sivil toplumun kesiştiği noktada neler olabileceğini görmek ve parçası olabilmek de bizim için önemli.

Son yıllarda Avrupa’da ve dünyada mültecilere yönelik hak ihlalleri ve düşmanlık artıyor.Türkiye de bu konuda önemli bir sınav veriyor. Yaptıklarınızın bu gelişmelerle nasıl bir ilişkisi var?

Ayrımcılığı, adaletsizliği ve yoksulluğu ortadan kaldırma yolunda bir adım olacak işler yapmaya gayret ediyoruz. Tüm faaliyetlerimizi kişinin milliyetine, rengine, inancına, herhangi bir “farklılığına” bakmadan insanı odağımıza alarak ancak diğer varlıklara da fayda sağlayarak ya da en azından zarar vermeden yürütmeye gayret ediyoruz. Sosyal medya paylaşımlarımızda da bilinçli bir biçimde “farklılıklardan” değil insanlardan ve ihtiyaçlardan bahsediyoruz çünkü kişilerin mülteci olmaları, nereden geldikleri ile değil; neyle başa çıkmak zorunda olduklarıyla ve ihtiyaçlarıyla ilgileniyoruz. Yardımlara bağımlı kalmadan, insan onuruna yaraşır biçimde kendi geçimlerini sağlayacak faaliyetler planlamaya, uygulamaya; bu fikri aşılamaya gayret ediyoruz.

2019 yılında hayata geçirdiğimiz Kurumsal Destek Fonu’ndan aldığınız hibe ve mentor desteği ile İmece İnisiyatifi Derneği’nin kurumsal kapasitesini hangi alanda ve hedefler doğrultusunda geliştirmeyi planlıyorsunuz?

Aldığımız hibe ve mentor desteği ile İmece’yi fon arayışlarından ve bağışlara bağımlı olmaktan çok daha avantajlı bir duruma getirebilmeyi umuyoruz. EFE’nin gelirlerinin bir kısmı da İmece’nin faaliyetlerini sürdürebilmesi için kullanılacak örneğin. Bunu başarabilmemiz içinse ürünümüzü başta acil durumda insani yardım hizmeti veren kuruluşlara tanıtmamız gerekiyor. Fon arayışları dışında hibe bütçemizin önemli bir kısmını buna hizmet edecek temasları kurabilmek için seyahatlere de ayırdık. Kasım ayında gerçekleştirdiğimiz Hindistan seyahatini bu hibeyle gerçekleştirdik. Ocak ayında Brüksel’de Medicin Sans Frontieres/ Doctors Without Borders, Almanya’da Plan B ve Hollanda’da World Fair Trade Organization ile yapacağımız toplantı giderlerinin bir kısmını yine kurumsal kapasite hibe desteğimizle karşılayacağız.

Kurumsal Destek Programımızın 2019 döneminden hibe ve mentorluk desteği alan Köy Okulları Değişim Ağı Derneği (KODA) ile mevcut çalışmalarını, 2020 yılı için hedeflerini ve kurumsal hibe programımızı konuştuk.

Sivil Toplum için Destek Vakfı’nı takip edenler eğitimde fırsat eşitliği yaratmak ve köy okullarında eğitim kalitesini artırmak amacıyla çalışan KODA’yı 2018 yılında Çocuk Fonu kapsamında verdiğimiz hibe desteğinden de tanıyorlar. Projenin tamamlanmasının ardından KODA’nın çalışma alanlarında ve yürüttüğü faaliyetlerde değişiklikler oldu mu? 2020’de KODA’nın gündeminde ne tür çalışmalar yer alacak?

Köylerde, çocuktan başlayarak tüm topluluğa yayılacak ve kırsal kalkınmayı destekleyecek yenilikçi bir eğitim anlayışını hayata geçirmek için yürüttüğümüz faaliyetlerimizde yaygınlaşma odağındaki çalışmalarımız devam ediyor.

Köy öğretmenlerinin ihtiyaç duydukları konularda eğitimler almasını, kişisel ve mesleki açıdan güçlenmesini ve sürdürülebilir bir ağ kurmayı hedefleyen Öğretmen Toplulukları Programı, 3 yıldır Şanlıurfa-Harran ve 2 yıldır da Diyarbakır’da devam ediyor. Farklı bölgelerdeki köy öğretmenlerinden sık sık katılım talebi aldığımız programı önümüzdeki dönem; Malatya, Siirt-Pervari ve Samsun’da da uygulayabilmek için Milli Eğitim Müdürlükleri ile ön görüşmeler yaparak anlaşmaya vardık. Bütçe bulmamız halinde bu programı, ikinci dönemde yürütmeye başlayacağız.

Eğitim fakültelerinde okuyan öğretmen adayı üniversite öğrencilerinin, mezun olmadan önce köyde öğretmenlik yapmaya dair uygulamalı deneyim kazanmaları için yürüttüğümüz Çocuk Atölyeleri Programı’nı, geçtiğimiz yıl Muş’ta Muş Alparslan Üniversitesi’nde, İzmir’de Ege Üniversitesi’nde ve Samsun’da Ondokuz Mayıs Üniversitesi’nde uyguladık. Çocuk Atölyeleri Programı’na bu dönem Diyarbakır’da Dicle Üniveristesi’ni de dahil ederek devam ettik. Daha fazla üniversitede bu programı uygulamak için ve programa katılarak mezun olan öğretmen adaylarıyla nasıl bir kapsamda çalışmaya devam edebileceğimizin planlanmasına dair hazırlıklarımız sürüyor.

Geçtiğimiz yıl Şanlıurfa-Harran ve Diyarbakır-Çınar’da uyguladığımız mentorluk desteği uygulamamıza bu dönem bütçe bulamadığımız için devam edemedik. Bu uygulamanın amacı katılımcı öğretmenlerin, mentorluk desteği alarak akran mentorluğu eğitimi ile diğer köy öğretmenlerine destek olup, elde ettikleri kazanımların başka okullara da taşınması için öncülük etmelerini sağlamak. Şubat ayı itibariyle yeniden uygulamaya geçebilmek için; Siirt-Pervari, Diyarbakır-Çınar ve Şanlıurfa-Harran için projelendirmemizi ve bütçe çalışmamızı tamamladık. Mentorluk desteği uygulamamızda geçen yıl bir mentor öğretmenimiz, Şanlıurfa-Harran ve Diyarbakır-Çınar’daki köy okullarını ayda bir kez ziyaret ederek köy öğretmenlerine geri bildirimler verdi. Bu yıl Mentorluk Desteği’nin daha yaygın bir model olabilmesi için, Milli Eğitim Bakanlığı’nın (MEB) atadığı 4 öğretmenin mentorluk yapabileceği bir projeyi Siirt-Pervari, Diyarbakır-Çınar ve Şanlıurfa-Harran için oluşturduk. Eğer bütçe bulabilirsek, önümüzdeki dönem bu 3 bölgede uygulamaya başlayacağız.

İçerik geliştirme faaliyetlerimizde, bu yıl büyük bir yol kat ettik. Milli Eğitim Bakanlığı Öğretmen Yetiştirme ve Geliştirme Müdürlüğü ve Sabancı Vakfı iş birliğinde, köy öğretmenlerinin ihtiyaçlarına yönelik olarak hazırladığımız “Köy Öğretmeninin Başucu Kitabı” ve “Birleştirilmiş Sınıflı Köy Okulları için Etkinlik Kitabı”nı tamamlayarak, Eğitim Bilişim Ağı üzerinden açık kaynak olarak öğretmenlerin kullanımlarına sunduk.

Öğretmen Yetiştirme ve Geliştirme Müdürlüğü ve Sabancı Vakfı ile “Birleştirilmiş Sınıflarda Görev Yapan Köy Öğretmenlerinin Mesleki Kapasitelerini Geliştirme Eğitici Eğitimi” kursunun verilmesi ve yukarıda bahsettiğimiz kitaplarımızın yaygınlaştırma sürecini kapsayan bir yıllık bir protokol imzaladık. Köylerde birleştirilmiş sınıfların kendine özgü problemleriyle tek başına mücadele eden öğretmenlere destek olmak ve mesleki gelişimlerine katkıda bulunmak için aşağıdaki konuları içeren bir eğitici eğitimi tasarladık:

– Birleştirilmiş Sınıflarda Sınıf Yönetimi ve Planlama
– Birleştirilmiş Sınıflarda Öğretim Yöntem ve Teknikleri
– Birleştirilmiş Sınıflarda Sanatsal Beceriler (yaratıcı drama, hikaye anlatıcılığı, ritim, müzik, görsel sanatlar)
– Birleştirilmiş Sınıflarda Öğrenme
– Birleştirilmiş Sınıflarda Kapsayıcı Eğitim
– Birleştirilmiş Sınıflarda Ölçme ve Değerlendirme
– Doğada Öğrenme
– Okula Aidiyeti Geliştirmeye Yönelik Vaka Çalışmaları
– Okul, Aile, Köy İlişkileri
– Köyde Sosyal Girişimcilik

23-29 Ağustos ve 1-7 Eylül tarihleri arasında yaklaşık 100 öğretmene birer hafta süren ilk aşama eğitici eğitimi kursunu verdik. Kasım ayında da bu kursa katılan 100 öğretmeni davet ederek ileri seviye eğitici eğitimi kursunu verdik. Ocak ayında yeniden bir eğitici eğitimi kursu açarak, Türkiye’nin tüm illerinden birer öğretmenin katılmasını sağlamayı planlıyoruz. Böylece Türkiye’deki birleştirilmiş sınıf okutan tüm öğretmenlerin bu eğitimi alabilmesini hedefliyoruz. Eğitici eğitimini alan öğretmenlerin, kendi bölgelerindeki öğretmenlere 25’er kişilik gruplar halinde, seminer dönemlerinde ve sömestr tatillerinde bu eğitimleri vermeleri planlanıyor.

Bu protokol kapsamında yürüteceğimiz bir diğer çalışma ise; eğitim modüllerinin oluşturulması ve online bir platform üzerinden tüm öğretmenler ile paylaşılması.

KODA olarak 2020 yılı için gündemimizde olan çalışmalar; Öğretmen Toplulukları Programı’nı ve Çocuk Atölyeleri Programı’nı yaygınlaştırmak, mentorluk desteği uygulamasını yeniden hayata geçirmek, eğitici eğitimleri ile Türkiye’nin dört bir yanındaki birleştirilmiş sınıf okutan köy öğretmenlerini güçlendirmek. Tüm bunların yanında; eğitim müfredatı, köylerde sanat, model okul ve akademi gibi bütçe ve planlama çalışmalarını yaptığımız yeni proje fikirlerimizi bütçe bulmamız halinde faaliyete geçirmeyi planlıyoruz.

KODA’nın köy okullarında yürüttüğü çalışmaların önemli bir bölümü birleştirilmiş sınıflar üzerine olduğunu görüyoruz. Birleştirilmiş sınıf nedir? KODA olarak birleştirilmiş sınıflar ve bu sınıflardaki öğretmenlere yönelik olarak yaptığınız çalışmalardan bahseder misiniz?

Birleştirilmiş sınıf; nüfusun az olduğu bölgelerde farklı yaş gruplarındaki ilkokul öğrencilerinin bir öğretmen tarafından aynı sınıfta okutulması ile oluşturulan bir öğretim yöntemidir. Ülkemizde çoğunlukla olumsuz söylemler ile anılan birleştirilmiş sınıflar, Almanya ve Finlandiya gibi ülkelerde, öğrenme kolaylığı (akran öğrenmesi gibi) ve sahip olduğu avantajlar açısından özellikle tercih edilmektedir. Birleştirilmiş sınıf okutan öğretmenleri desteklemek üzere yürüttüğümüz çalışmalarımızı 4 ana başlıkta özetlemek mümkün: kaynak kitaplar, eğitici eğitimleri, ağ kurma ve öğretmen adaylarına mezun olmadan önce uygulamalı deneyim kazandırma.

Köy öğretmenlerine bir rehber niteliğinde olan, köy okullarında eğitime dair örnek uygulamaları ve uzman görüşlerini paylaştığımız Köy Öğretmeninin Başucu Kitabı’mıza ve MEB müfredatında yer alan ders kazanımlarının disiplinler arası etkinlikler ile işlenmesine aracılık ederek, sınıf içi ve sınıf dışı uygulamaları desteklemeyi amaçlayan Birleştirilmiş Sınıflı Köy Okulları İçin Etkinlik Kitabı’mıza tüm öğretmenler Eğitim Bilişim Ağı üzerinden erişebiliyor.

Birleştirilmiş sınıf okutan tüm öğretmenlerin güçlendirilmesini hedefleyen eğitici eğitimi kurslarımız (Birleştirilmiş Sınıflarda Görev Yapan Köy Öğretmenlerinin Mesleki Kapasitelerini Geliştirme Eğitici Eğitimi) ile birleştirilmiş sınıf okutan tüm öğretmenlerimize ulaşmayı planlıyoruz. Öğretmenlerin hem kişisel hem de mesleki olarak sürekli bir gelişim halinde kalmalarını hedefleyen Öğretmen Toplulukları Programı’mız ile bir ağ kurmayı hedefliyoruz.
Üniversitelerin eğitim fakültelerinde okuyan öğretmen adaylarının mezun olmadan önce uygulamalı deneyim kazanmalarını sağlayan Çocuk Atölyeleri Programı’mızı yaygınlaştırmayı hedefliyoruz.

 Türkiye’de köy okulları genellikle eksikler ve imkansızlıklar üzerinden anılıyor. Oysa, KODA olarak köy okullarında okumanın öğrenciler için birçok fırsat sunduğunu söylüyorsunuz. Bu fırsatlardan ve bu fırsatların ortaya çıkmasında öğretmenlerin oynadığı rolden bahseder misiniz?

Öğretmenlerle yaptığımız çalışmalar ve saha araştırmalarımız sonucunda, farkına vardığımız ve çalışmalarımızda odaklandığımız fırsatlar şöyle;

1. Okulların doğa içinde olması:
– Çocukların gelişiminde çok önemli olan, koşup oynamak için yeterli büyüklükte ve doğa ile iç içe bir alan,
– Doğayı bir öğrenme aracı olarak kabul etme,
– Öğrenmeyi sınıfın dışına taşıma olanağı,
– Çocuğun kendisinin doğanın bir parçası olduğunu fark etmesi.

2. Küçük okullarda öğretmenin inisiyatif almasının daha kolay olması

3. Sınıf mevcudunun azlığı:
– Daha sıcak, güvenilir bir okul ortamı ve bu ortamın çocuğun gelişimine sağlayacağı olumlu etki,
– Öğretmenin öğrenciyle daha derin bir ilişki geliştirebilmesi ve bunun çocuğun gelişimine yapacağı olumlu etki,- Öğretmenin öğrenciyi daha iyi tanıyarak daha kişiselleştirilmiş bir öğrenme sürecini tasarlama fırsatının olması.

4. Okul-aile-köy halkı arasındaki fiziksel yakınlık:
– Köyün coğrafi ve sosyal yapısının okul-aile iş birliğini geliştirmek için çok elverişli olması,
– Öğretmenin çocuğu bir birey olarak tanıması.

Bir köy okulundaki öğretmenin konumu, öğrencilerine bilişsel beceriler kazandırmasının yanında, çocuğun kendi olma halini koruyabilmesine ve kurduğu hayallerinin büyümesine de rehberlik etmek oluyor. Öğretmen ne kadar çok mevcut fırsatlara odaklanarak kendini geliştirirse, öğrenciler için de o denli faydalı olması mümkün.

Son dönemde Milli Eğitim Bakanlığı ile bir iş birliğine başladınız. Kamu kurumları ve sivil toplum kuruluşları arasındaki iş birlikleri hem fırsatlar hem de zorluklar içeriyor. Kamu kurumlarıyla iş birliği yapmak isteyen STK’lara önerileriniz neler olur?

Kamu kurum ve kuruluşlarıyla olan iş birlikleri, en üstteki kurum (örneğin bizim için Milli Eğitim Bakanlığı) ile çalışmak olarak düşünülebiliyor. Oysa bizim KODA olarak deneyimimizde, henüz referansı olmayan bir dernekken bile il ve ilçe Milli Eğitim Müdürlükleriyle çalışmamız mümkün oldu. Kamu kurum ve kuruluşlarıyla olan iş birliğini doğrudan bakanlık düzeyinde ilgili kurumun merkeziyle ve en baştaki yöneticileriyle iş birliği gibi düşünmek yerine, yereldeki kamu kurumlarıyla olan iş birliklerini de çok önemsemek gerektiğini düşünüyoruz. Yereldeki kamu kurumlarıyla çalışmak, özellikle ilk aşamalarda çok güç katabilecek iş birliklerine dönüşebilir.

Eğer bakanlık seviyesinde bir çalışma varsa, orada da ilişkinin üst düzeydeki yöneticilerle sınırlı kalmaması, bakanlığın içinde aynı alanda beraber çalışılan kişilerle ilişkilerin geliştirilmesi, onların bakış açılarının anlaşılması önemli.

Kamu kurum ve kuruluşlarının kendilerine özgü birtakım prosedürleri olabiliyor. Bu prosedürleri öğrenmeye zaman ayırmanın da önemli olduğunu düşünüyoruz. Bu konuda kurumun kendisi çok açıklayıcı olmasa bile iletişimde kalınan diğer paydaşlardan (örneğin bizim için öğretmenler) destek almak faydalı olabilir.

Yereldeki kamu kurumlarını bir paydaş olarak görmek, yapılan işi, başarıyı ve sosyal etkiyi paylaşmak, onlara da görünürlük vermek ilişkilerin geliştirilmesi açısından kritik. Etkili iş birlikleri için iletişimi sürekli tutmak, iş yapılan zamanların dışında da süreç içinde birkaç kez görüşmek, yapılan çalışmalara davet etmek ve katılmalarını sağlamak gerektiğini düşünüyoruz.

Kurumsal Destek Fonu’muzun 2019 döneminde aldığınız hibe ve mentor desteği ile KODA’nın kurumsal kapasitesini hangi alanda ve hedefler doğrultusunda geliştirmeyi planlıyorsunuz?

KODA olarak finansal sürdürülebilirliğimizi sağlamak adına kaynak geliştirme ve bağışçı yönetimini geliştirmeyi planlıyoruz. İletişim stratejimizi ve kaynak geliştirme stratejimizi oluşturarak bireysel ve kurumsal bağışçı sayımızı artırmayı hedefliyoruz.